Sau khoảng thời gian im lặng, cựu tổng thống Mỹ George W. Bush - người phát động cuộc chiến tại Afghanistan sau sự kiện khủng bố 11-9 - đưa ra tuyên bố chính thức về cuộc khủng hoảng tại quốc gia Nam - Trung Á.
Theo Đài Fox News, cựu tổng thống Bush và vợ Laura Bush gửi thông điệp này tới quân đội, cựu quân nhân, các nhà ngoại giao và cộng đồng tình báo Mỹ - những người đã phụng sự nước Mỹ trong 20 năm qua.
“Nhiều người trong số các bạn đã phải hứng chịu những vết thương chiến tranh, cả hữu hình và vô hình. Đồng đội của các bạn đã hy sinh trong cuộc chiến chống khủng bố này.
Mỗi ngày, chúng tôi càng trở nên khiêm nhường trước sự tận tụy và lòng dũng cảm của các bạn. Các bạn đã chiến đấu với kẻ thù tàn bạo và đánh đuổi Al Qaeda, trong lúc xây dựng trường học, gửi tặng vật tư và cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế.
Các bạn đã giữ nước Mỹ an toàn trước các cuộc tấn công khủng bố khác, tạo ra hai thập kỷ an ninh và đầy cơ hội cho hàng triệu người, khiến nước Mỹ tự hào. Chúng tôi cảm ơn các bạn từ tận đáy lòng và sẽ luôn tôn vinh những đóng góp của bạn”, vợ chồng ông Bush nêu trong tuyên bố ngày 17-8.
Chiến tranh Afghanistan bắt đầu dưới trào cựu tổng thống George W. Bush sau cuộc tấn công khủng bố 11-9-2001 do Al Qaeda gây ra. Thời điểm đó, Washington đã đặt điều kiện với lãnh đạo Taliban Mullah Omar: bàn giao thủ lĩnh Al Qaeda Osama bin Laden và tháo dỡ các trại huấn luyện chiến binh nếu không muốn bị Mỹ tấn công. Thủ lĩnh Omar từ chối, qua đó khơi mào cuộc chiến kéo dài 20 năm.
Tình hình ở Afghanistan đã trở nên hỗn loạn sau khi Taliban giành quyền kiểm soát trong vài ngày qua. Theo Đài Fox News, ông Bush từng chỉ trích việc Mỹ và quân của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) rút khỏi Afghanistan hồi tháng 7 năm nay.
Trong tuyên bố ngày 17-8, cựu tổng thống Mỹ cho biết ông theo dõi các diễn biến thương tâm trong những ngày qua với “nỗi buồn sâu sắc”.
"Chính phủ Mỹ có thẩm quyền để hỗ trợ người tị nạn trong các cuộc khủng hoảng nhân đạo khẩn cấp. Chúng ta có trách nhiệm và nguồn lực để đảm bảo giúp họ di chuyển an toàn ngay bây giờ, mà không vướng bận các thủ tục chậm chạp", ông Bush nói.
Vị tổng thống thứ 43 của Mỹ cũng bày tỏ sự lạc quan về tương lai của Afghanistan. "Giống như đất nước của chúng ta, Afghanistan cũng được tạo nên bởi những con người kiên cường và nhiệt huyết. Gần 65% dân số dưới 25 tuổi. Những lựa chọn của họ về cơ hội, giáo dục và tự do cũng sẽ quyết định tương lai của Afghanistan", ông Bush nêu trong tuyên bố ngày 17-8.
Mỹ nêu điều kiện để công nhận chính quyền mới tại Afghanistan
Ngày 16-8, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price tuyên bố quốc gia của ông sẽ xem xét cách Taliban hành động để quyết định có công nhận một chính quyền mới tại Afghanistan hay không.
Theo báo Al Jazeera, Mỹ kêu gọi chính phủ mới ở Afghanistan tôn trọng nhân quyền, bao gồm quyền phụ nữ. Trong cuộc họp của Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 16-8 (giờ địa phương), ông Price cảnh báo Mỹ và đồng minh quốc tế sẽ “giám sát chặt chẽ” sau khi Taliban tiếp quản Afghanistan.
Ông Ned Price nhấn mạnh Mỹ “sẽ làm việc” với một chính quyền mới ở Afghanistan “tôn trọng quyền cơ bản của người dân, không chứa chấp khủng bố và bảo vệ nữ quyền".
“Ngược lại, chúng tôi sẽ không ủng hộ một chính quyền không thực hiện những điều này”, ông Price nhấn mạnh.
Theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ, cộng đồng quốc tế đã nhất trí về các điều kiện đối với chính quyền mới tại Afghanistan.
Ông Price cũng trích dẫn lại tuyên bố của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc (HĐBA) cùng ngày, kêu gọi “hòa giải dân tộc do Afghanistan dẫn đầu và do Afghanistan làm chủ”.
Theo tuyên bố của HĐBA, các nước thành viên cho rằng chỉ có thể chấm dứt xung đột “bằng một giải pháp chính trị toàn diện, công bằng, lâu dài và thực tế nhằm bảo vệ nhân quyền, bao gồm cả phụ nữ, trẻ em và các nhóm thiểu số”.
Ông Price cho biết Mỹ sẽ sử dụng đòn bẩy ngoại giao và kinh tế để đảm bảo rằng chính phủ sắp tới ở Afghanistan sẽ tôn trọng nhân quyền.
Trước đó, người phát ngôn của Taliban Suhail Shaheen đã đưa ra cam kết bảo vệ quyền của người dân Afghanistan và bác bỏ các báo cáo về việc lạm dụng phụ nữ.
Ông Price cho biết Washington muốn thấy hành động tương ứng với cam kết của Taliban. “Nếu Taliban hoặc bất kỳ chính phủ nào sắp xuất hiện muốn có sự ủng hộ của quốc tế - điều đã giúp duy trì chính phủ Afghanistan trong 20 năm qua, thì họ phải cân nhắc thông điệp do HĐBA phát đi từ New York ngày hôm nay”, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ tuyên bố.
Taliban đã giành quyền kiểm soát Kabul sau khi chiếm các thành phố quan trọng trên khắp Afghanistan trong bối cảnh Mỹ rút quân. Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani đã rời khỏi đất nước từ hôm 15-8, ngày Taliban tiếp quản Kabul.
Theo Al Jazeera, điều đáng lưu tâm hiện nay là đặc phái viên của Mỹ tại Afghanistan đang có mặt tại Doha, Qatar, để tìm kiếm một thỏa thuận chính trị.