Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan hôm thứ Bảy (23/10) cho biết ông đã yêu cầu Bộ Ngoại giao trục xuất các đại sứ của Mỹ và 9 quốc gia phương Tây khác vì yêu cầu trả tự do cho nhà từ thiện Osman Kavala.

Bảy trong số các đại sứ đại diện cho các đồng minh NATO của Thổ Nhĩ Kỳ và việc trục xuất, nếu được thực hiện, sẽ mở ra rạn nứt sâu sắc nhất với phương Tây trong 19 năm cầm quyền của Tổng thống Erdogan.

Kavala, một người đóng góp cho nhiều nhóm xã hội dân sự, đã ở tù 4 năm, bị buộc tội tài trợ cho các cuộc biểu tình trên toàn quốc vào năm 2013 và liên quan đến một cuộc đảo chính thất bại vào năm 2016. Ông ta vẫn bị giam giữ trong khi tại phiên tòa xét xử tiếp tục diễn ra dù Kavala phủ nhận các cáo buộc.

Trong một tuyên bố chung vào ngày 18/10, đại sứ của Canada, Đan Mạch, Pháp, Đức, Hà Lan, Na Uy, Thụy Điển, Phần Lan, New Zealand và Mỹ đã kêu gọi một giải pháp công bằng và nhanh chóng đối với trường hợp của Kavala, với yêu cầu "thả khẩn cấp” đối với ông này.

Các đại sứ đã bị Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ triệu tập và gọi tuyên bố là vô trách nhiệm.

"Tôi đã đưa ra mệnh lệnh cần thiết cho bộ trưởng ngoại giao của chúng tôi và nói những gì phải làm: 10 đại sứ này phải được tuyên bố là cá nhân không được chào đón ngay lập tức. Bạn sẽ giải quyết nó ngay lập tức", Tổng thống Erdogan nói trong một bài phát biểu ở thành phố tây bắc của Eskisehir.

"Họ sẽ biết và hiểu Thổ Nhĩ Kỳ. Ngày họ không biết và hiểu Thổ Nhĩ Kỳ, họ sẽ rời đi", ông nói trước sự cổ vũ của đám đông.

Đại sứ quán Mỹ và Pháp đã không trả lời ngay lập tức các yêu cầu bình luận. Một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết họ đã biết về các báo cáo và đang tìm kiếm sự rõ ràng từ Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ.

Tổng thống Erdogan trước đây đã nói rằng ông có kế hoạch gặp Tổng thống Mỹ Joe Biden tại hội nghị thượng đỉnh Nhóm 20 nền kinh tế lớn (G20) ở Rome vào cuối tuần tới.

Một nguồn tin ngoại giao cho biết việc giảm leo thang có thể được đưa do Thổ Nhĩ Kỳ hiện đã thể hiện rất rõ ràng lập trường của mình, nhưng khả năng thất bại về mặt ngoại giao từ một động thái như vậy là rất lớn trước hội nghị thượng đỉnh G20 và hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên Hợp Quốc ở Glasgow bắt đầu vào cuối tháng.

"Không có hướng dẫn nào được đưa ra cho các đại sứ quán", nguồn tin cho biết và nói thêm rằng có thể một quyết định có thể được đưa ra tại cuộc họp nội các của Thổ Nhĩ Kỳ vào thứ Hai (25/10).

Na Uy cho biết đại sứ quán của họ không nhận được bất kỳ thông báo nào từ nhà chức trách Thổ Nhĩ Kỳ.

Người phát ngôn chính của Bộ, Trude Maaseide cho biết: “Đại sứ của chúng tôi đã không làm bất cứ điều gì khiến Na Uy bị trục xuất”.

"Chúng tôi sẽ tiếp tục kêu gọi Thổ Nhĩ Kỳ tuân thủ các tiêu chuẩn dân chủ và pháp quyền mà nước này đã cam kết theo Công ước Nhân quyền Châu Âu", Maaseide nói.

Những chỉ trích với Thổ Nhĩ Kỳ

Kavala đã được tuyên bố trắng án vào năm ngoái về các cáo buộc liên quan đến các cuộc biểu tình năm 2013, nhưng phán quyết đã bị lật ngược vào năm nay và kết hợp với các cáo buộc liên quan đến âm mưu đảo chính.

Các nhóm nhân quyền nói rằng trường hợp của ông là tiêu biểu của một cuộc đàn áp đối với những người bất đồng chính kiến ​​dưới thời Tổng thống Erdogan.

Sáu trong số các quốc gia tham gia phản ứng là thành viên EU, bao gồm cả Đức và Pháp. Chủ tịch Nghị viện châu Âu David Sassoli đã tweet: "Việc trục xuất mười đại sứ là một dấu hiệu cho thấy sự độc đoán của chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ. Chúng tôi sẽ không bị đe dọa. Tự do cho Osman Kavala".

Bộ trưởng Ngoại giao Đan Mạch Jeppe Kofod cho biết Bộ của ông chưa nhận được bất kỳ thông báo chính thức nào, nhưng vẫn đang liên lạc với bạn bè và đồng minh.

"Chúng tôi sẽ tiếp tục bảo vệ các giá trị và nguyên tắc chung của mình, như cũng đã được thể hiện trong tuyên bố chung", ông nói trong một tuyên bố.

Một nguồn tin tại Bộ Ngoại giao Đức cũng cho biết 10 quốc gia đang tham vấn với nhau.

Kavala cho biết hôm thứ Sáu (22/10) rằng ông ta sẽ không tham dự phiên tòa nữa vì một phiên điều trần công bằng là không thể xảy ra sau những bình luận gần đây của ông Erdogan.

Tổng thống Erdogan được dẫn lời hôm thứ Năm (21/10) nói rằng các đại sứ được đề cập sẽ không thả "những tên cướp, những kẻ giết người và khủng bố" ở quốc gia của họ.

Tòa án Nhân quyền Châu Âu đã kêu gọi trả tự do ngay lập tức cho Kavala hai năm trước.

Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã đưa ra phán quyết tương tự trong năm nay đối với trường hợp của Selahattin Demirtas, cựu lãnh đạo Đảng Dân chủ Nhân dân ủng hộ người Kurd (HDP), người đã bị giam gần 5 năm.

Hội đồng châu Âu, cơ quan giám sát việc thực hiện các quyết định của ECHR, cho biết họ sẽ bắt đầu các thủ tục vi phạm đối với Thổ Nhĩ Kỳ nếu Kavala không được trả tự do.

Phiên điều trần tiếp theo trong phiên tòa xét xử Kavala sẽ diễn ra vào ngày 26 tháng 11.