- Kinh tế TPHCM suy giảm tăng trưởng chưa từng có:

Tăng trưởng kinh tế TPHCM năm 2019 đạt khoảng 7,8%, năm 2020 là 1,36% và năm 2021 ước -5%. Tức là quy mô tổng sản phẩm nội địa của TPHCM năm 2021 chỉ bằng khoảng 96,3% của năm 2019. Giá trị kinh tế TPHCM tạo ra năm 2021 (GRDP) nhỏ hơn 3,7% so với năm 2019 (giá so sánh).

Nếu kinh tế TPHCM không bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 ở Việt Nam và thế giới, với tốc độ tăng trưởng giả định 2 năm 2020 và 2021 là 8%/năm (thấp hơn mức bình quân 8,27%/năm của giai đoạn 2016-2019), thì GRDP của TPHCM năm 2021 sẽ lớn hơn GRDP năm 2019 là 16,6%. Như vậy giá trị GRDP của TPHCM bị mất đi do đại dịch năm 2021 bằng khoảng 20% GRDP năm 2019 (3,7% + 16,6%), tương đương 268.000 tỷ đồng (khoảng hơn 11 tỷ USD).

- Việc người dân, người lao động và hoạt động vận tải hàng hóa bị hạn chế hoặc cấm trong thời gian dịch 4 tháng qua (tháng 6 đến 9-2021) đã làm cho 80% lao động TPHCM (hơn 3,7 triệu người) bị giảm hoặc mất thu nhập. Theo Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, ở TPHCM đã có khoảng 300.000 người lao động trở về các tỉnh do dại dịch (Vnexpress, 15-10-2021), như vậy chiếm khoảng 6% lao động ở TPHCM.

- Qua 4 tháng đại dịch, TPHCM có hơn 427.000 người mắc Covid-19, chiếm khoảng 48% tổng số người mắc của cả nước (892.000) và thật đáng tiếc có hơn 16.500 người bị chết vì Covid-19, chiếm 75% tổng số người chết của cả nước. Những người đã nhiễm và thân nhân của người đã mất có thể sẽ chịu cả những ảnh hưởng lâu dài về sức khỏe và tinh thần.

Như vậy, thực tế sau 4 tháng đại dịch Covid-19 (tháng 6 đến 9-2021), TPHCM là tâm dịch lớn nhất cả nước (chiếm gần 1/2 tổng số người nhiễm cả nước và 3/4 tổng số người chết vì Covid-19), thiệt hại kinh tế lớn nhất cả nước (quy mô kinh tế (GRDP) năm 2021 giảm 3,7% so 2019, giá trị GRDP bị mất so với trường hợp không có dịch là hơn 10 tỷ USD, tăng trưởng kinh tế năm 2021 khoảng -5%).

Sự suy thoái kinh tế toàn cầu và ở các nước do đại dịch Covid-19 đang gây ra không có nguyên nhân là sự tích lũy các yếu tố kinh tế bất lợi dẫn tới khủng hoảng kinh tế như: hoạt động của doanh nghiệp và các ngân hàng kém hiệu quả, đầu tư dư thừa làm cung vượt cầu, quan hệ thương mại quốc tế bị chính trị hóa, tỷ giá hối đoái bất hợp lí, thiếu hụt lao động gia tăng, kéo dài, nợ công gia tăng và vượt mức an toàn … Trước khi nổ ra dịch Covid-19, từ 3-2020, thì nền kinh tế của nhiều nước, trong đó có Việt Nam và TPHCM đều bình thường. Chỉ khi áp dụng các biện pháp phòng chống dịch, mà trước hết và chủ yếu là: hạn chế đi lại, giao thông vận tải, giao tiếp và hầu như cấm đi lại, giao thông vận tải và giao tiếp xã hội trong các đợt cách ly xã hội đã làm cho việc cung ứng các đầu vào cho quá trình sản xuất kinh doạnh bị sụt giảm mạnh (giảm cung xã hội), việc tiêu dùng xã hội và đầu tư giảm mạnh (giảm cầu), dẫn đến doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất kinh doanh hoặc dừng hoạt động, người lao động phải làm việc thời gian ngắn lại hoặc nghỉ việc, mất việc làm. Hậu quả là doanh nghiệp, người lao động bị giảm hoặc mất thu nhập, không còn đủ dòng tiền để duy trì hoạt động của doanh nghiệp (trả tiền thuê đất và nhà xưởng, trả nợ ngân hàng đến hạn, trả lương cho người lao động làm việc ngắn hoặc phải nghỉ việc, trả chi phí cho việc phòng chống dịch ở doanh nghiệp…) và duy trì cuộc sống của người lao động, những người phụ thuộc (người lớn tuổi, không có bảo hiểm xã hội, không đi làm, trẻ em) vì không đủ tiền để trả tiền nhà, tiền thức ăn và sinh hoạt, tiền chăm sóc y tế…

Hậu quả trực tiếp của đại dịch Covid-19 là:

1. Hơn 427.000 người đã nhiễm, hơn 16.500 người đã mất (họ và gia đình họ phải gánh chịu tổn hại về sức khỏe, tinh thần, điều kiện sống bình thường có gia đình đầy đủ mẹ cha, con cháu). Cả năm 2020 đến 30-4-2021, TPHCM chỉ có 261 người nhiễm và không có người chết vì Covid-19.

2. Cán bộ, nhân viên ngành y tế bị quá tải kéo dài, sức khỏe giảm sút, thu nhập ngoài lương bị mất trong quý 3-2021 và khó phục hồi trong quý 4-2021.

3. Vẫn còn nguy cơ lây nhiễm và tái bùng phát dịch.

4. Ngành giáo dục đã nghỉ và dạy học trong điều kiện có dịch, chất lượng giảm sút, chi phí phòng dịch trong quý 3-2021 và năm 2022 sẽ là gánh nặng tài chính cho các trường. Một số cơ sở giáo dục mầm non ngoài công lập phải đóng cửa, thiếu tiền để phục hồi các hoạt động giáo dục.

5. Người lao động mất việc làm và thu nhập, khoảng 300.000 người lao động và gia đình ở TPHCM đã phải về quê, tỷ lệ hộ nghèo tăng lên.

6. Hàng chục ngàn doanh nghiệp mất thu nhập, đã phá sản hoặc phải ngưng sản xuất kinh doanh, thiếu lao động, một số bị phạt vì vi phạm hợp đồng sản xuất kinh doanh, thậm chí mất hợp đồng cho thời gian tới, trong đó nổi bật là thiếu tiền để khởi động lại hoạt động sản xuất kinh doanh trong quý 4-2021 (trả tiền thuê đất và nhà xưởng quý 3 và 4-2021, trả nợ đến hạn của quý 3 và quý 4; mua vật tư cho sản xuất kinh doanh quý 4-2021 và quý 1-2022; chi phí tiền xét nghiệm cho người lao động và phòng dịch thường xuyên; trả lương cho người lao động khi doanh nghiệp chỉ hoạt động một phần công suất, cung cấp dịch vụ chỉ một phần năng lực của mình; trả tiền vận tải sản phẩm với chi phí đang tăng cao (đường biển)…)

7. Xuất phát điểm về quy mô và tăng trưởng kinh tế của TPHCM năm 2022 bị chậm 2 năm so với kế hoạch (chưa đạt mức của năm 2019). Việc triển khai 4 chương trình phát triển Thành phố giai đoạn 2021 – 2025 theo Đại hội XI của Đảng bộ TPHCM bị chậm 1 năm.

Mặc dù vậy về tổng thể năng lực kinh tế của TPHCM vẫn còn hầu như nguyên vẹn qua đại dịch Covid-19, không giống như thiệt hại do thiên tai, hay suy thoái, khủng hoảng do nguyên nhân kinh tế bên trong hay cú sốc bên ngoài gây ra.

1. Toàn bộ hệ thống giao thông, hạ tầng viễn thông, bưu chính, hạ tầng tài chính ngân hàng, hạ tầng năng lượng (điện, xăng dầu, khí), hạ tầng cấp nước, thoát nước, xử lý chất thải còn nguyên vẹn

2. Thiết bị máy móc, hệ thống thông tin quản lý của các cơ sở sản xuất kinh doanh còn nguyên (trừ thiết bị, máy móc ở các doanh nghiệp đã xin đăng ký giải thể, phá sản sẽ thay đổi chủ sở hữu)

3. Lực lượng lao động có tay nghề, chuyên môn đào tạo cao cơ bản còn nguyên vẹn (lao động ở TPHCM đã về quê vừa qua chủ yếu là lao động giản đơn)

4. Hệ thống các siêu thị, cửa hàng, các chợ, các cơ sở kinh doanh cá thể còn nguyên.

5. Cơ sở vật chất của hệ thống y tế và giáo dục còn nguyên, trừ một số cơ sở giáo dục mầm non tư thục đã phải đóng cửa, giải thể.

6. Cơ sở vật chất của hệ thống nghiên cứu khoa học, khởi nghiệp sáng tạo còn nguyên vẹn

7. Các hợp đồng sản xuất, kinh doanh, quan hệ kinh tế của các doanh nghiệp, nhất là của các doanh nghiệp lớn và vừa, doanh nghiệp FDI cơ bản còn nguyên, một số rất ít có nguy cơ bị hủy hợp đồng có thể khắc phục được trong quý 4-2021 nếu các doanh nghiệp có đủ thanh khoản.

8. Ý chí vươn lên, tinh thần sáng tạo của đồng bào TPHCM, của giới khoa học công nghệ, giới doanh nhân được tăng cường qua đại dịch Covid-19

9. Quan hệ với các địa phương trong vùng được tăng cường trong đại dịch, quan hệ hợp tác và hữu nghị với các nước, các thành phố đối tác chủ yếu ở nước ngoài của TPHCM vẫn được duy trì và sớm phục hồi trong quý 4-2021 và quý 1-2022

10. Chính phủ, các Bộ ngành đã quan tâm sâu sắc, tạo điều kiện và hỗ trợ Thành phố trong phòng chống dịch. Tinh thần: TPHCM vì cả nước, cả nước vì TPHCM được khẳng định và tăng cường.

11. Hệ thống y tế, hệ thống chính trị và người dân TPHCM qua hơn một năm rưỡi phòng chống dịch Covid-19 đã có thêm nhiều kinh nghiệm, nhận thức và mô hình mới, hiệu quả hơn.

12. Hệ thống giáo dục, các cơ quan quản lý nhà nước, các cơ sở sản xuất kinh doanh và người dân đã sử dụng Internet, các dịch vụ số với quy mô lớn hơn nhiều so với trước đại dịch, là tiền đề để đẩy nhanh quá trình số hóa kinh tế và xã hội TPHCM.

Như vậy, nền tảng vật chất và tinh thần của TPHCM là trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước (chiếm khoảng 23% GDP của Việt Nam và đóng góp khoảng 27% thu ngân sách cả nước), là một trung tâm đổi mới sáng tạo lớn của đất nước (Năng suất lao động của TPHCM cao hơn 2,5 lần bình quân cả nước, số doanh nghiệp mới được thành lập hàng năm bằng 30% của cả nước, số doanh nghiệp khởi nghiệp chiếm gần bằng 50% cả nước) về cơ bản còn nguyên vẹn.

Có thể nêu một hình ảnh: Đoàn tàu kinh tế của TPHCM sau 4 tháng đại dịch vẫn còn nguyên đầu tàu và các toa xe, hệ thống đường ray còn nguyên, lái tàu và các trưởng toa còn nguyên, nhân viên phục vụ còn 94% (6% đã về quê), chỉ thiếu dầu diesel để chạy. Vì tàu đã không chạy 4 tháng nên không còn tiền để mua dầu và tạm ứng lương cho người lao động. Nếu cho vay tiền để mua dầu và trả lương 3 tháng, đoàn tàu sẽ chạy lại ngay, có tiền bán vé sẽ trả được nợ.

Từ 7 nhận định về hậu quả của đại dịch Covid-19 đối với TPHCM và rà soát 12 tiên đề vật chất, tinh thần, nền tảng kinh tế - xã hội, quan hệ vùng và quốc tế, có thể kết luận: Các đánh giá về phát triển kinh tế - xã hội của TPHCM giai đoạn 2015 – 2020, việc xác định mục tiêu, các yêu cầu và giải pháp để phát triển toàn diện kinh tế - xã hội TPHCM giai đoạn 2021 – 2025, định hướng và tầm nhìn 2045 mà Đại hội Đảng bộ Thành phố lần thứ XI đã xác định vẫn giữ nguyên giá trị, cần phải được tập trung, kiên trì thực hiện quyết liệt với sự bổ sung các yêu cầu và giải pháp mà thực tế phòng chống dịch Covid-19 đã đặt ra cho ngành y tế, giáo dục đào tạo và đòi hỏi phải tăng tốc đầu tư Ngân sách và thu hút đầu tư tư nhân, FDI cho phát triển TP Thủ Đức và toàn TPHCM nói chung (do việc triển khai các Nghị quyết của Đại hội Đảng bộ TPHCM đã bị chậm khoảng 1 năm).

Như vậy việc khắc phục hậu quả đại dịch Covid-19 và phục hồi phát triển TPHCM trong quý 4-2021 và năm 2022 có thể bao gồm nhóm 3 giải pháp sau: