Điều lệ Đảng quy định, kiểm tra, giám sát là những chức năng lãnh đạo của Đảng. Các cấp ủy đảng lãnh đạo công tác kiểm tra, giám sát và tổ chức thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát các tổ chức đảng và đảng viên chấp hành Cương lĩnh chính trị, Điều lệ Đảng, nghị quyết, chỉ thị của Đảng. Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới, đòi hỏi chất lượng ngày càng cao đối với công tác kiểm tra, giám sát tổ chức đảng, đảng viên trong thực thi nhiệm vụ. Qua đó, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, chấn chỉnh những nơi thực hiện chưa tốt, đồng thời phổ biến, nhân rộng những cách làm hay, sáng tạo, có hiệu quả.

Tăng cường kiểm tra nội bộ Đảng

Ngay từ đầu nhiệm kỳ, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã sớm thành lập các đoàn kiểm tra việc triển khai thực hiện các chỉ thị, nghị quyết của Trung ương. Theo chương trình kiểm tra năm 2021, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã thành lập 10 đoàn kiểm tra, thực hiện nhiệm vụ kiểm tra đối với 20 cấp ủy, tổ chức đảng trực thuộc Trung ương về lãnh đạo, chỉ đạo công tác nghiên cứu, học tập, quán triệt, tuyên truyền, cụ thể hóa và triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, Quy định về trách nhiệm nêu gương.

Qua kiểm tra, Bộ Chính trị, Ban Bí thư yêu cầu các cấp ủy, tổ chức đảng tập trung khắc phục một số hạn chế, khuyết điểm tồn tại. Cụ thể là, tiến độ tổ chức nghiên cứu, học tập, quán triệt ở một số nơi còn chậm; bí thư cấp ủy chưa trực tiếp làm báo cáo viên; thảo luận còn hình thức, vẫn còn biểu hiện “khoán trắng” cho hệ thống tuyên giáo cấp ủy; chương trình hành động thực hiện nghị quyết đại hội của một số cấp ủy, tổ chức đảng còn chung chung, chưa sát thực tế, chưa rõ vai trò, trách nhiệm của tập thể, cá nhân, cơ quan chủ trì, cơ quan tham mưu, phối hợp trong tổ chức thực hiện, chưa rõ lộ trình thực hiện.

Người đứng đầu một số cấp ủy, tổ chức đảng còn thiếu gương mẫu, có biểu hiện né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, không nắm chắc tình hình địa bàn, cơ quan, đơn vị. Hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị-xã hội đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu chưa hiệu quả; một số cấp ủy chưa thường xuyên kiểm tra, giám sát việc triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 và các quy định về nêu gương.

Theo chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các cấp ủy không chỉ kiểm tra việc học tập, quán triệt nghị quyết mà phải kiểm tra việc cụ thể hóa và tổ chức triển khai thực hiện nghị quyết; chủ động, kịp thời kiểm tra tổ chức đảng và đảng viên khi có dấu hiệu vi phạm, để xảy ra tiêu cực, tham nhũng, vi phạm kỷ luật…

Mới đây, tại buổi làm việc với Ủy ban Kiểm tra Trung ương, triển khai Quyết định của Bộ Chính trị về kiểm tra việc thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, đồng chí Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương nêu rõ, điểm mới trong nhiệm kỳ này là trên cơ sở tham mưu của Ủy ban Kiểm tra Trung ương, công tác kiểm tra triển khai thực hiện nghị quyết của Đảng không chỉ đối với các ban cán sự, đảng đoàn, đảng ủy các cơ quan Trung ương mà còn đối với các cơ quan tham mưu, giúp việc cấp ủy... Quá trình tham mưu, hoàn thiện các văn bản là bước rất cơ bản, quan trọng để thực hiện chức năng lãnh đạo của Đảng.

Kiểm tra lĩnh vực mới, nhạy cảm, trách nhiệm người đứng đầu

Góp phần tích cực vào kết quả công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực thời gian qua, có nỗ lực của ngành Kiểm tra đảng. Công tác kiểm tra đã chủ động, quyết liệt khi có dấu hiệu vi phạm và đã tạo bước đột phá trong thực hiện nhiệm vụ trọng tâm này. Có những việc mới, việc khó, phức tạp, nhạy cảm, kéo dài, liên quan nhiều cấp, ngành, nhiều địa phương, gây bức xúc xã hội đã được kiểm tra, kết luận rõ và xử lý nghiêm minh, kịp thời các tổ chức đảng, đảng viên vi phạm.

Nhiều tổ chức đảng, người đứng đầu, cán bộ chủ chốt ở những lĩnh vực, địa bàn, cơ quan, đơn vị vì không giữ được trong sạch, liêm chính để tay nhúng chàm, đã phải trả giá bằng những hình thức kỷ luật nghiêm khắc về đảng và sự trừng phạt của pháp luật.

Trong 10 năm kể từ khi thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng (nay là Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực), có gần 1.000 vụ án, vụ việc được đưa vào diện theo dõi, chỉ đạo ở 3 cấp độ.

Trong đó, trực tiếp theo dõi, chỉ đạo là 313 vụ án, vụ việc tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm; đã đưa ra xét xử sơ thẩm 120 vụ án, 1.083 bị cáo, trong đó có 37 cán bộ diện Trung ương quản lý, bị xử lý hình sự.

Qua kiểm tra, xét xử các đại án như Mobifone mua 95% cổ phần của AVG; cổ phần hóa Cảng Quy Nhơn; Dự án mở rộng Nhà máy Gang thép Thái Nguyên giai đoạn II; Dự án Nhà máy Nhiệt điện Thái Bình 2… và mới đây là các vụ liên quan Công ty cổ phần công nghệ Việt Á, Cục Lãnh sự (Bộ Ngoại giao), FLC, Tân Hoàng Minh… đã chỉ rõ tính chất, mức độ, hành vi vi phạm của tổ chức đảng và người đứng đầu ở một số bộ, ngành, đơn vị, địa phương, với quy mô và ảnh hưởng tiêu cực ở phạm vi lớn.

Kết quả kiểm tra cũng chỉ rõ mức độ suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một số cá nhân với vai trò là người đứng đầu, đã vi phạm quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước; vi phạm Quy định về những điều đảng viên không được làm, Quy định trách nhiệm nêu gương; gây hậu quả rất nghiêm trọng, làm thất thoát, lãng phí lớn ngân sách nhà nước, làm suy giảm niềm tin trong nhân dân.

Gần đây, dư luận đặc biệt quan tâm vụ án xảy ra tại Công ty Việt Á trong việc “thổi giá” bộ kít xét nghiệm Covid-19, thu lợi bất chính hàng nghìn tỷ đồng. Đây cũng là lĩnh vực khó và mới, song với sự vào cuộc chủ động, khẩn trương, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã chỉ đạo các đoàn tích cực kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm và đạt nhiều kết quả trong thời gian ngắn.

Trong ngày làm việc thứ nhất của Hội nghị Trung ương 6, khóa XIII đang diễn ra tại Hà Nội, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã biểu quyết, quyết định khai trừ Đảng đối với đồng chí Phạm Xuân Thăng.

Qua 20 kỳ họp của Ủy ban Kiểm tra Trung ương từ đầu nhiệm kỳ cho thấy, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã phối hợp hiệu quả với cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp, tập trung kiểm tra, giám sát nhiều tổ chức đảng, người đứng đầu, cán bộ chủ chốt ở những lĩnh vực, địa bàn, vị trí công tác dễ xảy ra sai phạm; giải quyết dứt điểm nhiều vụ việc tồn đọng, nổi cộm, bức xúc trong cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Tại kỳ họp thứ 20 vừa qua, sau khi xem xét kết quả kiểm tra dấu hiệu vi phạm đối với Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam các nhiệm kỳ 2015-2020, 2020-2025, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã thi hành kỷ luật đối với Ban Thường vụ Đảng ủy Viện và một số cá nhân; Bộ Chính trị đã xem xét, thi hành kỷ luật cảnh cáo đối với đồng chí Bùi Nhật Quang, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, do những vi phạm nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt đảng và Quy chế làm việc; thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo; thiếu kiểm tra, giám sát, để xảy ra nhiều vi phạm trong công tác cán bộ; quản lý, sử dụng tài chính, tài sản, đầu tư công; quản lý nghiên cứu khoa học; đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ; giải quyết khiếu nại, tố cáo; thực hiện không nghiêm chỉ đạo, kết luận của các tổ chức đảng cấp trên.

Tại Hội nghị đang diễn ra, Trung ương đã biểu quyết, thống nhất để 3 đồng chí Bùi Nhật Quang, Nguyễn Thành Phong và Huỳnh Tấn Việt thôi tham gia Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII.

Hoàn thiện chế tài xử lý kỷ luật đảng

Trong đó có Quy định số 22-QĐ/TW ngày 28/7/2021 về công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng; Quy định số 37-QĐ/TW về những điều đảng viên không được làm, và nhiều quy định, quy trình, hướng dẫn về công tác kiểm tra, giám sát với nhiều điểm mới, tạo điều kiện thuận lợi cho cấp ủy, tổ chức đảng và ủy ban kiểm tra các cấp triển khai nhiệm vụ kiểm tra, giám sát thống nhất từ Trung ương đến cơ sở. Và mới nhất là Quy định số 69-QĐ/TW ngày 6/7/2022 về kỷ luật tổ chức đảng, đảng viên vi phạm.

Nêu rõ những điểm mới trong Quy định số 22 về công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng, đồng chí Trần Văn Rón, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Kiểm tra Trung ương cho biết, Quy định 22 kế thừa những nội dung còn phù hợp của Quy định 30 và bổ sung một số nguyên tắc, nội dung quan trọng để cụ thể hóa các quy định của Điều lệ Đảng, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, các nghị quyết, chỉ thị, quy định, kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng, về công tác phòng, chống tham nhũng.

Đồng thời, Trung ương căn cứ những vấn đề nảy sinh trong nhiệm kỳ qua, những vấn đề có tính bản chất, phổ biến hoặc còn thiếu, nhằm phát huy đầy đủ, đúng đắn hơn nữa chức năng kiểm tra, giám sát của Đảng…

Về các nguyên tắc trong công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật của Đảng, Quy định 22 đã bổ sung một nguyên tắc rất quan trọng, đó là, công tác kiểm tra, giám sát phải kịp thời phát hiện nhân tố mới, tích cực để phát huy, phải bảo vệ cái đúng, bảo vệ người tốt, cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đột phá vì lợi ích chung; phải chủ động phát hiện sớm để phòng ngừa, ngăn chặn, khắc phục vi phạm, khuyết điểm của tổ chức đảng và đảng viên ngay từ khi mới manh nha, không để vi phạm nhỏ tích tụ thành sai phạm lớn, kéo dài và lan rộng. Khi các vụ việc vi phạm được phát hiện, phải cương quyết xử lý kỷ luật nghiêm minh, kịp thời để răn đe, giáo dục.

Nội dung này cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, vừa thể hiện công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật của Đảng là nhằm phát huy ưu điểm, lấy “xây” là chính; vừa thể hiện quan điểm của Đảng khuyến khích, tạo điều kiện để cán bộ, đảng viên tìm tòi, năng động, sáng tạo; đề cao bảo vệ lẽ phải, bảo vệ người tốt, bảo vệ những cán bộ hết mình vì sự nghiệp chung; đồng thời, khắc phục tư tưởng ỷ lại, cho rằng việc xử lý các vụ việc qua công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật đảng, công tác phòng, chống tham nhũng đã làm nhụt chí phấn đấu của cán bộ, đảng viên…

Quy định số 69 được xem là quy định về kỷ luật của Đảng lớn nhất và hoàn thiện nhất từ trước đến nay. Quy định số 69 hệ thống tương đối toàn diện, đầy đủ, cụ thể và bao quát các phương diện trong đời sống xã hội.

Các vi phạm của tổ chức đảng, đảng viên được đặt trong một quy định thống nhất, đồng bộ để xác định cụ thể các hành vi và chế tài xử lý làm căn cứ để kỷ luật. Điểm mới trong quy định này tập trung ở 3 nội dung chính, đó là, quy định các hành vi mới trên cơ sở tổng kết thực tiễn và dự báo về các vi phạm; tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ chế tài đối với hành vi vi phạm; xác định rõ động cơ, mục đích, hậu quả của hành vi làm căn cứ áp dụng chế tài phù hợp với thực tiễn và đồng bộ với quy định mới của Đảng và pháp luật của Nhà nước.

Các quy định mới được ban hành và có hiệu lực ngay sau đó, cho thấy, Ban Chấp hành Trung ương xác định rõ hơn vị trí, tầm quan trọng của công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật của Đảng, tăng thêm chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của cấp ủy và ủy ban kiểm tra các cấp, nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu lực, hiệu quả của công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật của Đảng; đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong thực hiện nhiệm vụ xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh trong giai đoạn cách mạng mới.