HĐXX thấy mức phạt tử hình VKS đề nghị với Phạm Trung Kiên, cựu thư ký Thứ trưởng Y tế, là tương xứng với hành vi phạm tội nhận hối lộ nhưng bị cáo đã thành khẩn, ăn năn hối cải, đã nộp 42,2 tỷ đồng khắc phục hậu quả nên "không cần loại khỏi xã hội". Việc này dựa trên cơ sở chính sách nhân đạo của pháp luật nhằm khuyến khích người tham nhũng nộp lại tiền. Bị cáo Kiên vì thế được tuyên tù chung thân.

Ngược với bị cáo Kiên, tòa cho rằng cựu thứ trưởng Ngoại giao Tô Anh Dũng, cựu cục trưởng Lãnh sự Hương Lan đã nhận số tiền đặc biệt lớn, gây nhức nhối trong xã hội, mất niềm tin trong nhân dân nên cần áp dụng mức hình phạt cao hơn VKS đề nghị mới đủ sức răn đe.

Tòa tuyên ông Tô Anh Dũng 16 năm tù (VKS đề nghị 12-13 năm); bà Hương Lan bị phạt tù chung thân (VKS đề nghị 18-19 năm) do nhận hối lộ.

Mức án của 54 bị cáo

Cùng tội danh, bị cáo Nguyễn Quang Linh, cựu trợ lý Phó thủ tướng, bị phạt 7 năm tù (VKS đề nghị 7-8 năm); Chử Xuân Dũng, cựu phó chủ tịch Hà Nội, 3 năm tù (VKS đề nghị 3-4 năm); Trần Văn Tân, cựu phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam, 6 năm tù (VKS đề nghị 7-8 năm); Trần Văn Dự, cựu cục phó Quản lý Xuất nhập cảnh, 7 năm tù (VKS đề nghị 8-9 năm), Vũ Anh Tuấn, cựu phó phòng tham mưu Cục Quản lý Xuất nhập cảnh, Bộ Công an bị phạt tù chung thân (VKS đề nghị 19-20 năm).

21 bị cáo nhận hối lộ mỗi người phải nộp phạt 100 triệu đồng sung công quỹ nhà nước.

Ở nhóm "chạy án", cựu phó giám đốc Công an Hà Nội Nguyễn Anh Tuấn lĩnh 5 năm tù về tội Môi giới hối lộ. Cựu điều tra viên Hoàng Văn Hưng bị phạt tù chung thân vì Lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Mức hình phạt với Hưng cao hơn VKS đề nghị (19-20 năm tù).

Các bị cáo là chủ doanh nghiệp bị kết tội Đưa hối lộ bị phạt từ 15 tháng tù cho hưởng án treo đến 11 năm tù giam, đa số đều nhẹ hơn mức phạt VKS đề nghị.

Doanh nghiệp phải giải quyết quyền lợi cho người mua vé máy bay

Bản án nêu với quyền lợi của khách hàng đã mua vé của các doanh nghiệp tổ chức chuyến bay combo, hồ sơ vụ án không có tài liệu; cũng không có thông tin về chi phí của các khách hàng đã mua. Chẳng hạn, chi phí đưa công dân về nước bao gồm vé máy bay, chi phí cách ly y tế và các chi phí hợp lý khác của doanh nghiệp, chi phí cho các đại lý bán vé và các khâu trung gian khác. Do đó, HĐXX nói không có cơ sở xem xét, giải quyết tại vụ án này.

Tòa dành cho các công dân đã mua vé quyền yêu cầu doanh nghiệp giải quyết quyền lợi cho mình theo quy định pháp luật.

HĐXX kiến nghị tiếp tục điều tra ở giai đoạn 2 về các vấn đề kết luận điều tra, cáo trạng đã nêu.

Các bị cáo "nhũng nhiễu" doanh nghiệp, tạo cơ chế xin - cho

Bản án cho hay tại phiên tòa, một số luật sư cho rằng bị cáo trong quá trình cấp phép chuyến bay không sách nhiễu đòi hỏi, không thỏa thuận làm hay không, cũng không yêu cầu doanh nghiệp chi tiền cảm ơn. Sau khi được cấp phép, các doanh nghiệp đến đưa tiền, quà cảm ơn và hành động này không phải đưa nhận hối lộ.

HĐXX xét thấy, trong quá trình xin cấp phép, các doanh nghiệp gặp khó khăn, bị từ chối hoặc không được trả lời. Một số dù được cấp phép nhưng nhận được văn bản cấp phép muộn, sát thời điểm bay làm doanh nghiệp không tổ chức chuyến bay được hoặc bị thua lỗ. Từ đó, nhiều doanh nghiệp chủ động liên hệ các cựu quan chức đặt vấn đề hỗ trợ nhờ vả, giúp đỡ tạo điều kiện.

Bị cáo Phạm Trung Kiên, cựu thư ký thứ trưởng Y tế và Vũ Anh Tuấn, cựu trưởng Phòng Tham mưu Cục Quản lý Xuất nhập cảnh và một số người có hành vi đòi hỏi ra giá sách nhiễu, yêu cầu doanh nghiệp đưa tiền mới cấp phép. Các quan chức còn lại dù không đưa yêu cầu lợi ích cụ thể, không trực tiếp thỏa thuận với doanh nghiệp về chi phí cấp phép song đều gặp gỡ trao đổi, thống nhất sẽ tạo điều kiện doanh nghiệp.

Trước và sau các chuyến bay, các doanh nghiệp đưa tiền cho các công chức trên với danh nghĩa cảm ơn nhưng tiền cảm ơn đều dựa trên số lượng chuyến bay, khách về nước, cân đối với lợi ích doanh nghiệp.

"Số tiền hối lộ đặc biệt lớn, có lần lên đến hàng tỷ đồng, hàng trăm nghìn USD, việc nhận diễn ra nhiều lần, thường xuyên liên tục. Các bị cáo đều nhận thức được nếu làm theo yêu cầu doanh nghiệp, doanh nghiệp sẽ chi tiền cảm ơn", bản án nêu.

Các bị cáo là doanh nhân bị truy tố tội Đưa hối lộ được tòa đánh giá nhận thức rõ việc cấp phép chuyến bay là thủ tục hành chính bình thường, không phải chi tiền. Tuy nhiên để được cấp phép nhiều chuyến bay, họ đã liên hệ với quan chức. Một số doanh nghiệp đưa tiền nhằm "chia sẻ lợi ích để được cấp phép nhiều chuyến bay hơn, với số lượng hành khách nhiều hơn ở các nước mong muốn". Hành vi này là đưa hối lộ. Do đó các ý kiến bào chữa đây là tiền cảm ơn chứ không phải đưa hối lộ là không có căn cứ.

TAND Hà Nội đánh giá đây là vụ án đặc biệt nghiêm trọng, xảy ra tại nhiều bộ ngành. Các bị cáo lợi dụng vị trí công tác nhũng nhiễu, gây khó khăn, tạo ra cơ chế xin - cho, buộc doanh nghiệp chi tiền bôi trơn. Trong số này, có cả người giữ chức vụ cao, quan trọng

Việc đưa - nhận hối lộ, theo tòa, tồn tại ở hai dạng: Đưa yêu cầu, thỏa thuận mặc cả; hoặc gây khó khăn, mập mờ không minh bạch trong công tác cấp phép chuyến bay, buộc các doanh nghiệp chi tiền theo "luật bất thành văn". Nhiều quan chức phạm tội theo hình thức thông đồng, hứa hẹn chia sẻ lợi ích.

Tòa án: Cựu điều tra viên Hoàng Văn Hưng không bị oan

Theo bản án, Hoàng Văn Hưng, cựu điều tra viên, cựu trưởng phòng 5, Cục An ninh điều tra, Bộ Công an được phân công điều tra vụ án "chuyến bay giải cứu" từ ngày 28/1/2022. Đến tháng 9/2022, Hưng bị điều chuyển công tác nhưng vẫn đưa ra thông tin gian dối để lừa tiền "chạy án" của Lê Hồng Sơn và Nguyễn Thị Thanh Hằng (Tổng giám đốc và Phó tổng giám đốc Công ty Blue Sky) thông qua cựu phó giám đốc Công an Hà Nội Nguyễn Anh Tuấn.

HĐXX nhận thấy, bị cáo Hưng đã nhiều lần gặp gỡ bà Hằng tại nhà ông Tuấn để hướng dẫn khai báo, trong khi Bộ Công an cấm điều tra viên gặp gỡ người bị điều tra ngoài trụ sở.

Dựa vào các lời khai, chứng cứ, dữ liệu điện tử thu thập được, bản án xác định ông Hưng đã lừa đảo chiếm đoạt 800.000 USD. Có lần đưa tiền cho Hưng xong, ông Tuấn còn gọi điện cho Hằng và Hưng nói chuyện để thông tin về việc giao tiền này.

Với số tiền 1,8 triệu USD còn lại mà ông Tuấn khai, HĐXX nhận thấy chưa đủ cơ sở kết luận Hưng nhận số tiền này nên không xử lý.

Bản án nêu suốt quá trình điều tra, truy tố, xét xử, bị cáo Hưng kêu oan, không thừa nhận hành vi phạm tội. Luật sư của bị cáo Hưng cũng đề nghị tòa trả tự do cho thân chủ hoặc hồ sơ để điều tra lại. Trước khi khởi tố, Cơ quan An ninh và VKS đã thu thập các chứng cứ và có nhiều buổi làm việc để Hưng giải trình các vấn đề liên quan. Điều tra viên cũng nhiều lần đề nghị Hưng viết bản tự khai để đảm bảo quyền tự bào chữa của mình nhưng bị cáo đều từ chối.

HĐXX cho rằng, Hưng không thành khẩn, quanh co, gian dối nên không có đủ cơ sở xác định về tính chính xác lời khai của bị cáo này. Bản án khẳng định bị cáo Hưng "không bị oan".

Tòa dựa "vào các chứng cứ, lời khai người liên quan, dữ liệu camera an ninh quay lại cảnh Hưng nhận cặp da và các dữ liệu khác" để kết luận hành vi của cựu điều tra viên đã đủ yếu tố cấu thành tội phạm.

Theo bản án, Hưng là điều tra viên cao cấp nhưng lợi dụng chức vụ quyền hạn, lừa đảo số tiền đặc biệt lớn, đến nay vẫn không thành khẩn, không có thái độ ăn năn hối cải, không khắc phục hậu quả. TAND Hà Nội cho rằng cần phải đưa ra mức án cao hơn mức đề nghị 19-20 năm tù của VKS mới đủ sức răn đe, giáo dục và phòng ngừa tội phạm.

Tòa xác định bị cáo Hằng, Sơn đưa tiền với mục đích hối lộ, thực hiện giao dịch trái pháp luật nên bị cáo Hưng phải truy nộp hơn 18 tỷ đồng sung công quỹ Nhà nước. Toàn bộ số tiền 1,85 triệu USD ông Tuấn nộp lại cũng sung công quỹ Nhà nước.

Chiều nay, lúc 14h, khi tòa bắt đầu làm việc, cựu phó chủ tịch Hà Nội Chử Xuân Dũng giơ tay xin phát biểu nhưng chủ tọa không đồng ý với lý do HĐXX đã nghị án và đưa ra phán quyết. HĐXX thông báo danh sách nhân chứng và người liên quan được triệu tập, trong đó nêu Thứ trưởng Y tế Đỗ Xuân Tuyên vắng mặt.

Tại vụ án, 21 người bị xét xử về tội Nhận hối lộ; 24 người về tội Đưa hối lộ; 4 người tội Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ và 4 người Môi giới hối lộ.

Phiên xét xử kết thúc sau 18 ngày, sớm 12 ngày so dự kiến kéo dài một tháng. Số người tham gia được cho là nhiều nhất trong những đại án gần đây với 105 luật sư, 46 người có quyền nghĩa vụ liên quan, 33 nhân chứng.

Qua 12 ngày thẩm vấn và tranh tụng, VKS đề nghị phạt tử hình cựu thư ký Thứ trưởng Y tế Phạm Trung Kiên với cáo buộc nhận hối lộ nhiều nhất vụ án; 48 người án tù có thời hạn (18 tháng đến 20 năm) và 5 người án treo (một đến 3 năm).

Trong quá trình trả lời thẩm vấn, một số cựu quan chức khóc vì hối hận; cựu thư ký thứ trưởng cho rằng mức án đề nghị "quá nghiệt ngã". Các bị cáo là cựu doanh nhân cho rằng là "nạn nhân" của văn hóa phong bì. Họ khai bị ép đưa tiền, gây khó dễ ngay trong bối cảnh kinh doanh khốn khó vì dịch bệnh.

Nhiều bị cáo sau đó đã được VKS đánh giá lại các tình tiết giảm nhẹ, số tiền đã khắc phục hậu quả để điều chỉnh mức án đề nghị, trong đó 5 người được giảm một năm tù; 4 người được chuyển từ án tù có thời hạn sang án treo.

Với số lần đưa - nhận hối lộ lên tới 515 lần, tổng 165 tỷ đồng, hành vi của 21 cựu quan chức nhận hối lộ bị VKS đánh giá là "tham nhũng cực kỳ nguy hiểm".

Vụ án xảy ra trong bối cảnh dịch bệnh chưa từng có trong lịch sử nhân loại. Sai phạm của các bị cáo bị xác định làm mất tính nhân đạo của những chuyến bay giải cứu trong khi Chính phủ có phương châm "không để ai bị bỏ lại phía sau", cơ quan công tố buộc tội.

Theo thống kê của Bộ Y tế đến hết 19/7, hơn 43.000 người Việt Nam chết vì Covid. Vì vậy, VKS cho rằng sai phạm của 21 quan chức này đã gây bất bình trong nhân dân, "phản bội sự cố gắng của cả đất nước".

Từ tháng 4/2020, Chính phủ cho phép thực hiện chuyến bay giải cứu đưa công dân hồi hương, người dân chỉ phải trả tiền vé máy bay, không mất chi phí cách ly. Sau đó là các chuyến bay combo - người dân tự trả phí toàn bộ.

Doanh nghiệp có nhu cầu tổ chức chuyến bay combo phải xin chủ trương của UBND cấp tỉnh, thành phố - nơi thực hiện cách ly công dân về nước. Hồ sơ sau đó được gửi về Cục Lãnh sự, Bộ Ngoại giao để đơn vị này tổng hợp, lấy ý kiến tổ công tác 5 bộ (Ngoại giao, Công an, Y tế, Giao thông Vận tải, Quốc phòng).

Từ đầu 2020 đến khoảng giữa năm 2021, 372 chuyến bay combo đã được tổ chức. Để có chi phí "bôi trơn" khi thực hiện các chuyến bay, nhóm 20 doanh nghiệp với hơn 100 pháp nhân phải nâng giá vé, "vẽ" thêm nhiều chi phí phát sinh với khách hàng có nhu cầu về nước giữa đại dịch.