Ngày 27/9, USCIRF đã công bố báo cáo Tôn giáo do Nhà nước kiểm soát và Tự do tôn giáo ở Việt Nam, dài 33 trang, chứa nhiều nội dung sai sự thật mà nổi lên là cáo buộc Việt Nam sử dụng các tổ chức tôn giáo được Nhà nước hậu thuẫn để đàn áp các nhóm tôn giáo độc lập. Cụ thể, USCIRF đưa ra cáo buộc không đúng sự thật rằng Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ban Tôn giáo Chính phủ và Bộ Công an đã sử dụng “chiến thuật thay thế, kết nạp, thâm nhập các tổ chức tôn giáo được Nhà nước hậu thuẫn để giám sát, đe dọa và xóa sổ các tổ chức tôn giáo khác”.

Nhận định thiếu khách quan này đã phớt lờ một thực tế không thể phủ nhận đó là pháp luật Việt Nam hiện hành luôn khẳng định Nhà nước tôn trọng và bảo hộ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo và nghiêm cấm mọi hành vi xâm phạm tự do tín ngưỡng, tôn giáo hoặc lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để vi phạm pháp luật. Trên cơ sở này, tất cả cơ quan, tổ chức nằm trong hệ thống chính trị Việt Nam bao gồm Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ban Tôn giáo Chính phủ và Bộ Công an đều xác định việc bảo đảm quyền tự do tôn giáo, tín ngưỡng của người dân là nhiệm vụ quan trọng, cho nên rất chú trọng triển khai trong thực tiễn.

Hoạt động quản lý nhà nước trong lĩnh vực tôn giáo, tín ngưỡng đều phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định của pháp luật Việt Nam, dựa trên tinh thần tôn trọng, không xâm phạm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo song song với khuyến khích phát huy những giá trị phù hợp với nguyện vọng, lợi ích chính đáng của công dân. Do đó, việc những người soạn thảo báo cáo của USCIRF quy kết việc các cơ quan trong hệ thống chính trị Việt Nam “sử dụng các tổ chức tôn giáo này để “chống” các tổ chức tôn giáo khác” là một sự bôi nhọ, phản ánh lệch lạc thực tiễn tại Việt Nam.

Điều đáng nói là trong khi chỉ trích các hoạt động phù hợp với quy định của luật pháp thì đồng thời USCIRF lại ra sức cổ súy cho các hội, nhóm đội lốt tôn giáo, hoạt động trái pháp luật, xâm hại an ninh, quốc phòng của Việt Nam bằng cách gọi thành phần này là các “tổ chức tôn giáo độc lập”, “tổ chức tôn giáo gốc”. Thậm chí, Ủy ban này còn lên tiếng bảo vệ cho cả các cá nhân, tổ chức tội phạm, khủng bố như “Người Thượng vì công lý” (MSFJ), “Hỗ trợ người Thượng” (MSGI) dù các hoạt động vi phạm pháp luật của những tổ chức này đã bị các cơ quan chức năng Việt Nam làm rõ với những nhân chứng, bằng chứng rõ ràng, thuyết phục.

Báo cáo của USCIRF đã xúc phạm nghiêm trọng danh dự, gây ảnh hưởng xấu đến uy tín, quyền và lợi ích hợp pháp của một số cơ quan chức năng, tổ chức tôn giáo chính thống ở Việt Nam trong khi lẽ ra cần phải cực lực phê phán, lên án những hành vi phá vỡ khối đoàn kết tôn giáo, dân tộc ở Việt Nam. Từ góc nhìn thiếu khách quan, không chính xác đó, nhóm soạn thảo báo cáo đã tạo ra một bức tranh méo mó, xuyên tạc về đời sống tôn giáo, tín ngưỡng của người dân Việt Nam, nhất là tại khu vực vùng sâu, vùng xa, nơi tập trung đông đồng bào các dân tộc thiểu số.

Đáng chú ý, trong năm 2024, USCIRF đã nhiều lần công bố báo cáo và phát ngôn phiến diện, sai lệch mang tính định kiến và thiếu khách quan về tình hình tôn giáo của Việt Nam mà điển hình như “Báo cáo tự do tôn giáo năm 2024”.

Tuy có một số khác biệt về tên gọi, hình thức, nhưng nội dung của những bản báo cáo này đều hết sức phiến diện, sai sự thật, dựa trên những nguồn cung cấp thông tin thiếu kiểm chứng, không chính xác, thiếu thiện chí, vì vậy đã gây bức xúc dư luận, tạo cớ cho các hội, nhóm chống phá trong nước và ngoài nước lợi dụng vỏ bọc tôn giáo, tín ngưỡng hòng gây rối loạn, phá vỡ khối đại đoàn kết tôn giáo, dân tộc, hạ thấp uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế, kêu gọi các tổ chức quốc tế can thiệp vào công việc nội bộ của Việt Nam.

Trong bối cảnh thành tựu về bảo đảm và bảo vệ quyền tự do tôn giáo, tín ngưỡng của Việt Nam được nhân dân cả nước ghi nhận, đồng tình, ủng hộ, nhiều bạn bè, đối tác quốc tế đánh giá cao thì những báo cáo tiêu cực của USCIRF và một vài tổ chức cực đoan, thiếu thiện chí đang gây ảnh hưởng xấu đến nỗ lực hợp tác giữa Việt Nam và nhiều quốc gia trên lĩnh vực này.

Thực tiễn cho thấy, kể từ khi Luật Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016 đi vào đời sống, số lượng chức sắc, chức việc, cơ sở thờ tự và công dân theo tôn giáo tăng theo thời gian, ở tất cả các tôn giáo. Hiện nay, Việt Nam có hơn 27 triệu tín đồ, chiếm 27% dân số cả nước; hơn 54.000 chức sắc; hơn 144.000 chức việc và gần 30.000 cơ sở thờ tự. Từ năm 2021 đến năm 2023, tính riêng đạo Tin Lành, Nhà nước đã chấp thuận thêm 170 điểm nhóm, 6 tổ chức tôn giáo trực thuộc ở khu vực miền núi phía bắc; chấp thuận thêm 11 tổ chức tôn giáo trực thuộc từ các điểm nhóm đã được đăng ký sinh hoạt tôn giáo tập trung trước đó ở 5 tỉnh Tây Nguyên.

Điều mà USCIRF cho rằng “tình trạng cấm đạo Tin lành” nói riêng và các tôn giáo khác nói chung ở vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số hoàn toàn không có thật mà chỉ là những thông tin bịa đặt, một chiều do các tổ chức, cá nhân thiếu thiện chí hoặc chống cộng lưu vong tung ra nhằm để khiến cộng đồng quốc tế có cái nhìn sai lệch về chính sách tôn giáo của Việt Nam.

Đáng chú ý là những năm qua, với sự nỗ lực quyết tâm của Đảng, Nhà nước, các chính sách, pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo từng bước đi vào đồng bộ, thống nhất, bao trùm, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tự do thể hiện đức tin. Mới nhất, Luật Đất đai số 31/2024/QH15 đã có những quy định bổ sung được nhận định là phù hợp với lợi ích chính đáng hiện nay của các tổ chức tôn giáo hoạt động hợp pháp trên lãnh thổ Việt Nam.

Theo đó, định nghĩa đất tôn giáo tại Điều 213 Luật Đất đai 2024 được khái quát bao gồm đất xây dựng cơ sở tôn giáo, trụ sở của tổ chức tôn giáo, tổ chức tôn giáo trực thuộc và công trình tôn giáo hợp pháp khác. Việc cấp đất tôn giáo sẽ căn cứ từ nhu cầu thực tế về hoạt động tôn giáo và khả năng quỹ đất của địa phương để quy định hạn mức và quyết định diện tích đất giao cho tổ chức tôn giáo, tổ chức tôn giáo trực thuộc trên địa bàn tỉnh.

Qua đó, giảm bớt các thủ tục hành chính giúp các tổ chức tôn giáo thuận tiện hơn trong việc đăng ký đất tôn giáo. Ngoài ra, theo điểm e, khoản 1, Điều 218 Luật Đất đai 2024, đất tôn giáo được sử dụng kết hợp đa mục đích, điều này giúp các cơ sở tôn giáo có thể sử dụng đất phục vụ nhiều hoạt động vì xã hội như dạy nghề, khám chữa bệnh, nhân đạo, từ thiện,... mà không gặp phải vướng mắc như các quy định trước đây.

Không chỉ vậy, các cơ quan trong hệ thống chính trị Việt Nam mà đại diện là Mặt trận Tổ quốc đã tích cực tham mưu, đề ra nhiều giải pháp để khuyến khích các tổ chức tôn giáo tham gia vào sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước, đưa Việt Nam vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Vừa qua, tại Đại hội đại biểu toàn quốc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lần thứ X đã thông qua đề án nhân sự và Hiệp thương cử Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam khóa X, nhiệm kỳ 2024-2029. Để phát huy tinh thần bình đẳng giữa các tôn giáo, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cơ cấu đủ 16 tôn giáo và các tổ chức tôn giáo có nhiều tín đồ đã được Nhà nước công nhận.

Trên lĩnh vực đối ngoại, Việt Nam đã chủ động tiếp xúc, làm việc, đối thoại song phương và đa phương với nhiều cơ quan, đối tác, bạn bè quốc tế để khẳng định về những kết quả đạt được trong xây dựng, thực thi chính sách tôn giáo cũng như tìm ra những giải pháp để nâng cao hiệu quả trong lĩnh vực này. Bằng phương pháp làm việc cởi mở trên tinh thần tôn trọng, cầu thị, nhiều phiên đối thoại song phương và đa phương về tình hình tín ngưỡng, tôn giáo trên các kênh đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước, đối ngoại Nhân dân đã đi vào thực chất, thu về nhiều kết quả, tín hiệu lạc quan.

Những sự kiện đối ngoại nổi bật gần đây chính là minh chứng sắc nét, rõ rệt nhất cho điều này. Gần đây, có thể kể đến các hoạt động đối ngoại của đồng chí Tô Lâm trên cương vị Tổng Bí thư, Chủ tịch nước trong khuôn khổ chuyến công tác tại New York, Hoa Kỳ cuối tháng 9 vừa qua. Tại đây, ngày 22/9, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đã có buổi làm việc quan trọng với Thủ tướng Tòa thánh Vatican, Hồng y Pietro Parolin. Tại buổi gặp, Hồng y Pietro Parolin nhắc lại ấn tượng tốt đẹp về Việt Nam trong chuyến thăm trước đây; khẳng định Giáo hội Công giáo Việt Nam luôn mong muốn đồng hành cùng sự phát triển của đất nước trên tinh thần chân thành, trách nhiệm và tin cậy.

Cũng trong tháng 9, Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc thông qua Báo cáo quốc gia của Việt Nam theo cơ chế rà soát định kỳ phổ quát (UPR) chu kỳ IV. Việt Nam đã chấp thuận 271 trên tổng số 320 khuyến nghị các nước đưa ra, đạt tỷ lệ 84,7%, tỷ lệ chấp thuận cao nhất của nước ta trong 4 chu kỳ. Trong đó, Việt Nam đã chấp thuận, chấp thuận một phần đối với các khuyến nghị về quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo từ 5 quốc gia là Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), Cyprus, Đan Mạch, Italy và Vương quốc Anh.

Qua đó, cho thấy Việt Nam không hề né tránh các vấn đề dân chủ, nhân quyền nói chung và tự do tín ngưỡng, tôn giáo nói riêng. Thay vào đó, Việt Nam sẵn sàng hợp tác với các quốc gia, đối tác, tổ chức có thiện chí, trách nhiệm để cùng xóa bỏ những khác biệt trong quan điểm, nhận thức về nhân quyền, tháo gỡ những rào cản, tìm ra giải pháp tối ưu cho lĩnh vực này.

Tuy nhiên, Việt Nam cũng sẽ kiên quyết phản đối những báo cáo, bảng xếp hạng, đánh giá, phát ngôn phiến diện, sai sự thật về chính sách tôn giáo và đời sống tín ngưỡng, tôn giáo của Việt Nam. Cũng như nhiều quốc gia khác trên thế giới, pháp luật Việt Nam nghiêm cấm việc lợi dụng tôn giáo để phá hoại độc lập và đoàn kết dân tộc, chống phá Nhà nước.

Những báo cáo, đánh giá của USCIRF không phản ánh đúng thực tiễn tại Việt Nam mà chỉ tăng thêm sự bất đồng, mâu thuẫn giữa các quốc gia trong lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo, bị các đối tượng xấu lợi dụng, tán phát gây mâu thuẫn, chia rẽ trong nội bộ các tôn giáo, giữa tôn giáo này với tôn giáo khác, giữa công dân theo tôn giáo và công dân không theo tôn giáo, gây bất ổn xã hội, cản trở sự phát triển của đất nước.

Vì vậy, nếu muốn đánh giá về tình hình tự do tín ngưỡng, tôn giáo ở Việt Nam, USCIRF cần phải tôn trọng sự thật về tự do tín ngưỡng, tôn giáo cũng như pháp luật Việt Nam, phải có thái độ trung thực, công tâm, khách quan, coi trọng sự thật thay vì xuyên tạc, vu cáo, nặng tính định kiến mang mục đích chính trị, can thiệp vào công việc nội bộ Việt Nam.