Từ nhỏ, cha mất, tôi đã theo mẹ làm thuê khắp nơi. Làng tôi có anh Bích quê ở miền Bắc, là một cán bộ Việt Minh bị địch bắt tù đày ra Côn Đảo, nhưng anh vượt ngục trở về xây dựng phong trào. Mỗi tối, anh tập hợp các thanh niên trong làng lại nói chuyện tình hình cách mạng, rồi dạy võ, dạy chữ với mong muốn chúng tôi đồng lòng, góp sức, đấu tranh giành lại độc lập cho quê hương.

Tác giả-Thiếu tướng Lê Quang Viễn (bên trái) cùng cố Anh hùng LLVT nhân dân, Đại tá Nguyễn Văn Bảy. Ảnh: THẾ HIỂN

Tết năm 1945, tại cây da Giồng Đế ở ngọn rạch Cao Mên, anh Bích tập hợp chúng tôi lại thành lập tổ tự vệ (4 người), tôi làm tổ trưởng với nhiệm vụ canh gác, bảo vệ các cuộc mít tinh, dẫn đường cho cán bộ đi công tác. Chúng tôi mừng lắm, ai cũng hăm hở, hừng hừng khí thế bởi muốn đóng góp công sức cho cách mạng. Sau ngày Nhật đảo chính Pháp (9-3-1945), tổ tự vệ chúng tôi được sáp nhập cùng tổ tự vệ của anh Tám Trâm ở ấp Tân Huề và tổ tự vệ của anh Sứ ở rạch Cai Dao-thành lập đội tự vệ do anh Tám Trâm làm đội trưởng. Đội tự vệ có 13 người, ngoài nhiệm vụ canh gác, bảo vệ các cuộc mít tinh, còn chuẩn bị vũ trang kháng Nhật.

Sau khi hay tin Hà Nội khởi nghĩa thắng lợi và các địa phương trong cả nước cũng tiến hành khởi nghĩa giành chính quyền, ở tỉnh Sa Đéc, dưới sự lãnh đạo của các tổ chức đảng và đảng viên Mặt trận Việt Minh, nhân dân ráo riết chuẩn bị cho ngày vùng lên đòi lại quyền tự do, độc lập. Sáng ngày 23-8-1945, tên Lê Tấn Bửu (tỉnh trưởng Sa Đéc) phái một toán do thám và lính lên xã Tân Mỹ và xã Mỹ An Hưng tìm bắt cán bộ ta. Được cơ sở mật báo, ta phát động quần chúng vây bắt được 2 tên, thu được khẩu súng ngắn và danh sách cán bộ ta mà chúng định bắt. Cùng lúc này, hơn 500 người dân và du kích với gậy gộc, giáo mác kéo đến bao vây đồn Cầu Bắc, Cao Lãnh (phía xã Tân Mỹ). Bọn lính trong đồn cố thủ, bắn ra làm 4 người dân bị thương. Sau đó, tên đồn trưởng bỏ chạy về hướng Cao Lãnh.

Được tin, tên tỉnh trưởng cùng lính từ Sa Đéc kéo lên. Đến Cầu Bắc thì có hơn một nghìn người dân kéo đến đấu tranh đòi phải bồi thường, chữa trị cho những bà con bị chúng bắn, đồng thời phải cam kết không được cho binh lính đến 2 xã Tân Mỹ và Mỹ An Hưng. Trước sức ép của quần chúng nhân dân, tên tỉnh trưởng buộc phải đồng ý ký vào biên bản và rút quân về Sa Đéc. Như vậy, ngày 23-8, xã Tân Mỹ và Mỹ An Hưng được giải phóng.

Đêm 24-8-1945, các nơi ở Sa Đéc lực lượng ta đã áp sát tỉnh lỵ. Ở Cao Lãnh, nhân dân khắp nơi kéo về giành chính quyền quận và lan rộng ra toàn tỉnh. Đến 5 giờ sáng ngày 25-8, nhân dân rầm rộ kéo vào bao vây khu hành chính, khu nhà tỉnh trưởng. Đội tự vệ chúng tôi được phân công cùng các lực lượng khác của Sa Đéc từ 3 giờ sáng ngày 25-8, theo đường mé sông từ đình Tân Quy Đông đến chợ Tân Quy nhận lệnh, cho đến 4 giờ sáng phối hợp, hiệp đồng cùng với các anh em bên trong nổi dậy chiếm gọn nhà dây thép.

9 giờ sáng 25-8, tên Lê Tấn Bửu đã đến trụ sở cơ quan Việt Minh tại Sa Đéc làm thủ tục bàn giao chính quyền cho cách mạng. Đồng chí Trần Thị Nhượng (Sáu Ngài), Chủ nhiệm Mặt trận Việt Minh tuyên bố trước đồng bào toàn tỉnh, cuộc khởi nghĩa đã thành công, chính quyền đã thuộc về nhân dân. Chiều cùng ngày, ta tổ chức cuộc mít tinh lớn mừng khởi nghĩa thành công tại sân vận động tỉnh Sa Đéc, có hơn 10 nghìn người tham dự. Nhân dân tỉnh Sa Đéc vui mừng, sống trong không khí tưng bừng của những ngày nước nhà độc lập, tự do.

Cùng với nhân dân cả nước, ngày 25-8-1945, sau khi làm chủ hoàn toàn tỉnh lỵ Sa Đéc, tỉnh thành lập đại đội đầu tiên của tỉnh do đồng chí Nguyễn Văn Phàn làm Đại đội trưởng. Đại đội đầu tiên của tỉnh ra đời đánh dấu bước phát triển của lực lượng vũ trang. Và ngày 25-8-1945 trở thành ngày truyền thống của lực lượng vũ trang tỉnh Sa Đéc (tỉnh Đồng Tháp ngày nay).

Tiếp nối tinh thần Cách mạng Tháng Tám 1945, thời gian qua, Đảng bộ và nhân dân tỉnh Đồng Tháp phấn đấu hoàn thành toàn diện các chỉ tiêu phát triển kinh tế-xã hội, duy trì ổn định chính trị, thu hút đầu tư. Từ một tỉnh nghèo của khu vực, đến nay, Đồng Tháp đã trở thành một vùng trù phú, giàu tiềm năng về nông nghiệp và sinh thái.

Thiếu tướng LÊ QUANG VIỄN, nguyên Chỉ huy trưởng Bộ CHQS tỉnh Đồng Tháp