Cả ngàn lượt người dân chờ đợi làm hộ chiếu, dòng người đứng ken đặc, kéo dài từ trong phòng làm việc ra ngoài vỉa hè, tới tận bãi giữ xe. Cò hộ chiếu lộng hành, giá “dịch vụ” công khai. Không ít cán bộ bắt tay, móc ngoặc làm hộ chiếu nhanh với giá trên trời, trong khi nhiều hồ sơ đúng quy định lại bị trễ hẹn. Nhiều cán bộ khác muốn cải cách, muốn làm cái gì đó để phục vụ người dân tốt hơn, nhưng chần chừ không dám, vì ngại bị đánh đồng với “làm dịch vụ ăn tiền”…
Công an TPHCM để được phục vụ. Ảnh: VIỆT DŨNG
Giữa tình trạng bùng nhùng như thế, “cải cách thế nào đây?” là tự vấn của Thượng tá Nguyễn Văn Anh, người ở thời điểm đó vừa được bổ nhiệm làm Trưởng phòng Quản lý xuất nhập cảnh (lúc đó là PA18, nay là PA08) Công an TPHCM. Nhiều năm làm trinh sát an ninh rồi phụ trách an ninh, công việc mang tính chất “chìm”, Thượng tá Nguyễn Văn Anh được lãnh đạo Công an TPHCM (sau đó là Đại tá) giao nhiệm vụ làm Trưởng phòng PA18 với 3 yêu cầu: làm tốt nghiệp vụ không để người dân than phiền, cải cách hành chính (CCHC) và chống tiêu cực. “Về PA18, tôi cảm nhận rõ công việc hoàn toàn mới. Nhìn biển người chờ đợi làm hộ chiếu với nhiều lời than phiền, thật sự tôi rơi vào trạng thái bế tắc”, Đại tá Nguyễn Văn Anh nhớ lại tình cảnh của 13 năm về trước.
Trưởng phòng PA18 quyết định dành 5-6 tháng làm quen, tìm hiểu toàn bộ quy trình làm việc của từng bộ phận cấp, đổi hộ chiếu để có cái nhìn toàn diện, từ đó mới quyết định thay đổi từ đâu. Thời điểm đó, nhiều người rỉ tai ông mách rằng người này người kia chưa tốt. Đại tá Nguyễn Văn Anh lắng nghe và đều để mở một câu: “Chưa chắc người đó không tốt. Có thể do lề lối, thủ tục, quy trình, quy chế làm việc chưa chặt chẽ, khoa học mà người ta mới thế”. Ông nghĩ, bây giờ mà bốc người này thay người kia, xáo trộn đội hình thì chưa chắc đã có sự đồng thuận, tình hình chưa chắc sẽ thay đổi, tiêu cực chưa chắc sẽ hết. Mặt bằng trụ sở cũng chật chội. Như vậy, chỉ còn cách áp dụng công nghệ thông tin (CNTT), minh bạch hóa hồ sơ, quy trình làm việc, nâng cao năng suất lao động để người dân đỡ phải chen chúc chờ đợi lâu. Một sự khác biệt, trái với dự đoán của nhiều người, Trưởng phòng PA18 Nguyễn Văn Anh quyết định: thay đổi thủ tục, thay đổi quy trình trước khi thay đổi con người.
Trước toàn thể đơn vị, Trưởng phòng PA18 trao đổi về “chìa khóa” CCHC và cam kết sẽ từ chức nếu sau 1 năm mà tình hình không khá lên. Người nghe không tin nổi vào tai mình, song đa số đều bắt đầu tin vào động cơ cải cách - cải cách là vì lợi ích chung, không có lợi ích cá nhân.
Để thực hiện CCHC, đội ngũ CNTT của PA18 được tăng cường, nổi bật lúc ấy có Trung úy Võ Minh Hải (nay là Trung tá), tốt nghiệp ngành CNTT, Trường Đại học Bách khoa TPHCM. Đội ngũ CNTT được Ban Chỉ huy Phòng PA18 đặt hàng nhiều công việc, trọng tâm là phải áp dụng CNTT, CCHC mạnh mẽ để người dân không phải chờ đợi lâu. Sáng kiến bản lề tạo sự thay đổi quan trọng là từ năm 2007, PA18 xây dựng website công khai, minh bạch đầy đủ các thông tin về xuất nhập cảnh; cấp, đổi hộ chiếu; cấp, đổi thị thực (visa), cấp thẻ tạm trú của người nước ngoài; tra cứu tình trạng hồ sơ… PA18 còn xây dựng hệ thống đăng ký tạm trú với người nước ngoài dành cho tất cả khách sạn đăng ký qua website, không cần phải tới trụ sở công an khai báo như trước.
Đặc biệt, nhiều trường hợp muốn làm hộ chiếu nhanh. Đây là nhu cầu có thực, bởi nhiều người có đại sự gấp, khám chữa bệnh bất thường. Tuy nhiên, việc giải quyết nhanh hộ chiếu cũng là phần mảng được đánh giá là “rất nhạy cảm” và thực tế đã xảy ra nhiều tai tiếng. Trước đó, hồ sơ trễ hẹn nhiều, người dân có khi tới lui 4-5 lần chưa làm xong hộ chiếu, nhiều cán bộ muốn giúp dân nhưng không dám giúp, vì sợ hiểu lầm là móc ngoặc “dịch vụ”. Để thay đổi chung, PA18 hợp lý hóa quy trình giải quyết hồ sơ, mẫu hóa các loại đơn và công khai để người dân biết. PA18 ban hành trình tự giải quyết hộ chiếu nhanh cho người thật sự có nhu cầu cấp bách mà không tốn thêm lệ phí so với cấp đổi hộ chiếu thông thường. Mọi thứ danh chính ngôn thuận, cán bộ, chiến sĩ cũng rất thoải mái giải quyết hồ sơ, mạnh dạn giúp người dân, mạnh dạn làm việc tốt mà không sợ bị chụp mũ, bị đánh đồng là làm “dịch vụ”.
Tận hiến vì dân
Quá trình thực hiện các giải pháp cải cách, nhiều vấn đề kỹ thuật đặt ra, nhưng PA18 có “thượng phương bảo kiếm” - là sự chỉ đạo của Giám đốc Công an TPHCM “miễn cái gì có lợi cho người dân thì cứ chủ động làm”. Nhờ đó tập thể PA18 mạnh dạn cải cách, đưa ra sáng kiến mà không sợ bị bắt lỗi, có khi “tiền trảm hậu tấu”, làm trước báo cáo sau, miễn là làm hiệu quả.
Sau một thời gian, tập thể PA18 đã đạt được bước tiến dài. Anh Võ Minh Hải và anh Nguyễn Mạnh Cường ở tổ CNTT cùng chia sẻ, những sáng kiến đề xuất của các anh và nhóm CNTT đều được lãnh đạo phòng chắp cánh thành hiện thực. Hàng loạt các giải pháp được áp dụng, qua đó thời gian cấp, đổi hộ chiếu rút ngắn từ 15 ngày xuống còn 8 ngày làm việc. Ngay trong năm đầu tiên thực hiện CCHC, hình ảnh PA18 đã được cải thiện, tỷ lệ trả hộ chiếu trễ hạn cho dân chỉ còn 0,01%. Năng suất lao động tăng, cán bộ, chiến sĩ cũng được thưởng cao hơn, góp phần cải thiện đời sống một cách đường hoàng.
Việc CNTT được áp dụng mạnh, các bước giải quyết hồ sơ được công khai, minh bạch, quy trình xử lý hồ sơ khó bị can thiệp, làm “méo mó”. Nếu như trước đây cán bộ không dám làm điều tốt, thì giờ không dám làm điều xấu. Gần như toàn bộ hành trình đơn vị lột xác, PA18 không cần xử lý một cán bộ nào. “Hầu hết đã tự thay đổi, đã tốt lên. Chính sự điều chỉnh quy trình đã tác động ngược lại con người. Trước sự cải cách mạnh mẽ của đơn vị, mọi người khó thể đứng ngoài luồng. Mọi thứ ngày càng chuẩn hóa, chuyên nghiệp, văn minh, hiệu quả”, Đại tá Nguyễn Văn Anh chia sẻ. Chỉ sau 2 năm, tập thể PA18 đã cùng thực hiện được “3 yêu cầu” của lãnh đạo Công an TPHCM.
Thời gian trôi mau, hơn 3 năm nay, người kế nhiệm Đại tá Nguyễn Văn Anh là Đại tá Phạm Ngọc Tiến tiếp tục hành trình CCHC. PA08 đã ứng dụng công nghệ đọc mã vạch 2 chiều QR code và sử dụng máy quét tờ khai tốc độ cao, giúp người dân không phải khai lại hồ sơ khi đến nộp. Việc này cũng giúp cán bộ, chiến sĩ tăng 20% năng suất. Đại tá Phạm Ngọc Tiến cho rằng CCHC luôn là đòi hỏi từ thực tế, bởi 10 năm trước, mỗi ngày phòng nhận khoảng 1.000 hồ sơ cấp, đổi hộ chiếu, thì mấy năm gần đây đã tăng lên 2.000 hồ sơ/ngày, chưa kể các công việc khác. Không còn cách nào khác, chỉ có áp dụng CNTT, chỉ có CCHC, các đầu việc đều được công nghệ hóa mới giúp người thụ hưởng - người dân - không phải chờ đợi lâu. Giờ đây, PA08 tiếp tục ấp ủ các giải pháp CCHC mới. “Chúng tôi vẫn tiếp tục! Anh em tận hiến với mục đích cuối cùng là sự hài lòng của người dân”, Đại tá Phạm Ngọc Tiến chia sẻ.