Hội nhà báo

Theo Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam 2019 được Quốc hội ban hành ngày 22-11-2019, kể từ ngày 1-7, Việt Nam bắt đầu phát hành hộ chiếu điện tử (HCĐT). Tuy nhiên, do bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 toàn cầu, đến nay, cơ quan chức năng của Việt Nam vẫn chưa thể triển khai kế hoạch cấp HCĐT.

Ưu tiên cấp visa

Tổ chức Hàng không Dân dụng quốc tế (ICAO) đã kêu gọi các quốc gia trên thế giới chấp nhận HCĐT từ năm 2015 để tạo sự thuận tiện cho người dân khi di chuyển xuyên biên giới. Việc chậm được sử dụng HCĐT là một sự thiệt thòi cho công dân Việt Nam trong hội nhập quốc tế. Chính Cục Quản lý Xuất nhập cảnh (Bộ Công an) cũng đề nghị người dân nên lựa chọn làm HCĐT vì có nhiều lợi ích cho cả cơ quan quản lý lẫn người sử dụng.

HCĐT hay còn gọi là hộ chiếu sinh trắc học là hộ chiếu được tích hợp một con chip điện tử lưu giữ thông tin căn cước cá nhân đã được mã hóa và chữ ký số của người cấp. HCĐT có độ bảo mật cao hơn nhờ các thông tin căn cước vừa được in trên trang chính vừa được thể hiện bằng 2 dòng mã số ở bên dưới cho phép đọc được bằng máy như hộ chiếu truyền thống, được lưu trong con chip tích hợp mà chỉ có máy đọc chuyên dụng mới đọc được. HCĐT còn có thể lưu giữ được các dữ liệu sinh trắc học (vân tay, khuôn mặt, mống mắt) của người mang nó. HCĐT có mã vạch đặc biệt với con chip tích hợp các thông tin cá nhân được gắn ngay dưới trang bìa của quyển hộ chiếu (ICAO đã thông qua các tiêu chuẩn tích hợp loại con chip chứa thông tin cá nhân này). HCĐT là một tiêu chuẩn để nâng cấp giá trị của hộ chiếu đối với quốc tế. Nhiều nước cũng coi HCĐT là một trong những điều kiện để ưu tiên xét cấp visa. Trong chương trình miễn visa nhập cảnh Visa Waiver Program được Mỹ áp dụng cho 39 nước và vùng lãnh thổ, có điều kiện là người nước đó phải có HCĐT.

Việc phát hành HCĐT phù hợp với xu thế chuyển đổi số toàn cầu trong thời công nghệ 4.0 khi thế giới xây dựng các biên giới thông minh và sân bay thông minh. Du khách có HCĐT dễ dàng và nhanh chóng xuất nhập cảnh thông qua các cửa điện tử mà không cần phải tiếp xúc với nhân viên cửa khẩu.

Công dân xuất cảnh sẽ dễ dàng hơn với hộ chiếu điện tử - Ảnh: tƯ LIỆU

Còn chờ thiết bị sản xuất

Hiện trên thế giới đã phát triển nhiều loại thiết bị để đọc HCĐT trang bị cho cơ quan chức năng, thậm chí có cả những thiết bị cầm tay. Với việc ứng dụng ngày càng sâu rộng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data), việc sử dụng HCĐT càng có hiệu quả cao hơn và an toàn hơn.

Việt Nam đã lỡ nhịp về HCĐT tới cả một thập kỷ. Và ngày 2-7, tức 1 ngày sau khi luật định về cấp HCĐT bắt đầu có hiệu lực thi hành ở Việt Nam, lãnh đạo Cục Quản lý Xuất nhập cảnh đã cho báo chí biết Việt Nam vẫn chưa thể ấn định được ngày bắt đầu cấp hộ chiếu gắn chip điện tử cho công dân vì hệ thống thiết bị sản xuất mua từ nước ngoài chưa thể nhập về do tình hình đại dịch dù hệ thống phần mềm để làm hộ chiếu gắn chip điện tử, dữ liệu liên quan đã hoàn thiện. Theo Cục Quản lý Xuất nhập cảnh, cục này hiện quản lý hơn 125 triệu bản ghi dữ liệu về xuất cảnh, nhập cảnh của công dân và hơn 20 triệu hộ chiếu, giấy thông hành. Vì vậy, theo lãnh đạo cục, nếu căn cứ vào hệ thống dữ liệu này thì việc cấp hộ chiếu gắn chip điện tử sẽ rất thuận lợi, có thể cấp được ngay khi có thiết bị.

Trước đó, hôm 9-6, tại Hà Nội, Viện Khoa học và Công nghệ (Bộ Công an) đã tổ chức hội thảo khoa học về mẫu HCĐT Việt Nam mà họ đã thiết kế xong bản mẫu. Viện này cho biết phối hợp với Cục Quản lý Xuất nhập cảnh nghiên cứu chỉnh lý, hoàn thiện cuốn HCĐT để trình các cấp có thẩm quyền phê duyệt để sản xuất, phát hành theo đúng kế hoạch. Xét về năng lực công nghệ, Việt Nam hiện chắc chắn có những đơn vị đủ khả năng để sản xuất thiết bị phục vụ cho việc sản xuất và sử dụng. Có lẽ chỉ cần cơ quan chức năng đặt hàng. Về pháp lý, Việt Nam đã bắt đầu áp dụng HCĐT.

Dữ liệu trên HCĐT thật ra cũng chẳng liên quan gì tới cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư mà chủ yếu chỉ nhằm xác thực căn cước của người mang hộ chiếu. Vì thế, cũng chẳng cần đợi tới khi hoàn thành kho cơ sở dữ liệu đó. Nhưng sẽ tiện nếu như HCĐT đã được cấp số định danh cá nhân (tức đã có căn cước công dân). Vì thế, các cơ quan chức năng trong khi phải chờ đợi thiết bị được nhập về cần chuẩn bị sẵn sàng mọi điều kiện, quy trình để có thể triển khai nhanh chóng HCĐT ngay sau khi có thiết bị. Tất cả là vì quyền lợi chính đáng của công dân Việt Nam trong thời hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Chúng ta đã chậm chân lắm rồi!

8 nước ASEAN đã phát hành HCĐT

Theo nhiều nguồn thống kê, vào giữa năm 2019, đã có hơn 100 nước phát hành HCĐT. Ngày 21-1, Bangladesh trở thành nước đầu tiên ở Nam Á và nước thứ 119 trên thế giới phát hành HCĐT; tính đến nay, ASEAN đã có 8 nước chính thức phát hành HCĐT, gồm Malaysia (1998), Thái Lan (2005), Singapore (2006), Brunei (2007), Philippines (2009), Indonesia (2011), Campuchia (2014) và Lào (2016). Việt Nam về lý thuyết bắt đầu áp dụng HCĐT từ tháng 7-2020. Tính tới nay, trên thế giới có hơn 1 tỉ HCĐT đã được phát hành. Theo hãng nghiên cứu thị trường Future Market Insights, trong năm 2018, 264 triệu HCĐT đã được cấp, trong năm 2019, phát hành thêm hơn 310 triệu cuốn.