Đoạn rạch rộng hơn một sải tay người lớn (chảy qua đường Phan Anh, phường Bình Trị Đông, quận Bình Tân, TP HCM) có chức năng tiêu thoát nước cho khu vực nội thành TP bị biến thành nơi tập kết đủ loại rác. Xà bần, chai nhựa, túi ni-lông, thùng xốp, vải vụn, chăn, nệm và cả xác gia cầm… nằm ngổn ngang khiến dòng chảy không thể lưu thông, nước chuyển màu đen kịt.

Nín thở làm việc

Rác ken đặc đến mức tưởng như có thể đi bộ trên rạch. Rác kết thành mảng cao đến ngang ngực, ghì chặt anh Hữu (công nhân Công ty TNHH MTV Thoát nước đô thị TP) dưới dòng nước đen. Mùi xú uế bốc lên nồng nặc khiến chúng tôi không thở nổi. Anh Hân, tổ trưởng, vội khuyên chúng tôi đứng xa hơn vì khí độc có thể làm viêm đường hô hấp. "Riêng anh em công nhân thì buộc phải quen với mùi độc hại này" - anh Hân bộc bạch.

Đứng dưới con rạch, anh Hữu ra sức gom đầy các gàu rác cho công nhân trên bờ kéo lên. Bị nước từ lỗ thủng dưới đáy gầu túa ra, dội thẳng xuống người, anh Hữu nhăn mặt chịu đựng. "Anh ổn chứ" - chúng tôi ái ngại. Anh lắc tay ra hiệu không sao rồi tiếp tục công việc như thường ngày.

Đứng cách anh Hữu 300 m, anh Hậu, anh Tiển hì hục dùng những thanh gỗ dài kéo rác bị mắc kẹt hai bên bờ về điểm trục vớt. Họ làm không ngơi tay. Có tất cả 7 công nhân đã tham gia vớt rác tại địa điểm này suốt 2 ngày nhưng lượng rác vẫn còn rất lớn.

Khi chiếc xe tải chở bùn, rác đã đầy 4 tấn rời đi đến điểm trung chuyển, các anh lên bờ giải lao chờ xe quay trở lại. Anh Hữu rít vội hơi thuốc lá, kể với chúng tôi: "Người dân ở đây đều ký hợp đồng thu gom rác định kỳ nhưng nhiều loại rác vì để đến 2-3 ngày sẽ bốc mùi hôi nên họ vứt luôn xuống rạch cho… tiện. Dù không còn xa lạ với mùi xú uế nhưng nhiều lúc chịu không nổi, chúng tôi phải nín thở làm việc". Chỉ tay về phía con rạch, anh nói thêm: "Bên kia là ống nước thải của nhà dân, anh em công nhân làm việc bên dưới nhưng họ cứ thế xả trực tiếp xuống. Nhiều điểm đang thi công, nước chuyển hẳn sang màu tím do hóa chất từ các nhà máy, xí nghiệp, bệnh viện dẫn ra".

Nước mắt trộn bùn hôi

Ngâm mình trong nước ô nhiễm lâu ngày là nguyên nhân khiến sức khỏe các anh giảm sút nhanh chóng. Những người đàn ông lực lưỡng nhưng lại đang mang ít nhất một chứng bệnh trong người: viêm da, lở loét, thấp khớp, thậm chí phổi ứ nước, hen suyễn…

Thế nhưng, tận sâu trong những đôi mắt đỏ hoe (do khí độc từ con rạch) của các anh vẫn ánh lên tinh thần trách nhiệm và nhiệt huyết với công việc. "TP HCM vào mùa mưa rồi, phải làm việc cật lực hơn để nước mưa có đường thoát, không thì ngập lụt khắp nơi" - anh Hữu nói.

Trên thực tế, ý thức bảo vệ môi trường của một bộ phận người dân còn rất kém là một trong những nguyên nhân làm trầm trọng thêm mức độ ngập nước của TP. Đi cùng công nhân vớt rác mới thấy rõ tình trạng xả rác bừa bãi, vô tội vạ ra kênh rạch, hệ thống thoát nước. Từ rác sinh hoạt, cây cối, thậm chí bàn ghế hư hỏng cũng được mang ra kênh vứt bỏ. Tại một số vị trí gần nhà hàng, khách sạn, quán ăn còn có tình trạng dầu mỡ xả thẳng xuống hệ thống thoát nước…

Tâm sự với chúng tôi, anh Hân kể trong một lần đang nạo vét bùn, rác dưới kênh thì bỗng từ trên bờ một bịch đầy nội tạng gà, vịt phân hủy ném xuống trước mặt các anh, vỡ tung tóe. "Thủ phạm" là một cặp nam, nữ. Hai công nhân đứng trên bờ kêu họ lại nhắc nhở liền bị chửi bới, dọa đánh. Nghề nào cũng quý, miễn là lao động chân chính. Điều này các anh đều ý thức rõ nhưng không ít lần họ phải chạnh lòng đến rơi nước mắt khi bị đối xử thiếu tôn trọng.

"Nghĩ lại thấy tủi thân lắm. Chúng tôi lao động vất vả, oằn mình khơi thông kênh rạch, cống rãnh cũng là để phục vụ mọi người, vậy mà có lúc lại nhận về sự xem thường như thế" - anh Tiển chua chát.

Câu chuyện của chúng tôi dừng lại khi chiếc xe tải quay trở về điểm vớt rác. Trời trưa nắng gay gắt, con rạch bốc mùi hôi thối dữ dội hơn nhưng các anh với gàu, xẻng… vẫn vào vị trí để tiếp tục công việc của mình.

Chia tay họ, chúng tôi vẫn nhớ như in hình anh Hữu giơ tay quệt ngang gò má, mồ hôi nhễ nhại quện với lấm tấm bùn đen chảy thành dòng lem luốc trên mặt nhưng lại nói về nghề đầy tự hào: "Nghề của chúng tôi giúp TP mình luôn sạch, đẹp".