Giới thiệu nội dung cơ bản của Luật Cư trú năm 2020, Thiếu tướng Lê Quốc Hùng, Thứ trưởng Bộ Công an cho biết, luật này ra đời nhằm bảo đảm tốt hơn nữa quyền tự do cư trú của công dân như xóa bỏ các thủ tục hành chính còn rườm rà, dễ bị lợi dụng gây phiền hà cho người dân… Luật cũng góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác quản lý nhà nước về an ninh, trật tự trong tình hình mới.

Điểm nổi bật của Luật Cư trú năm 2020 là đơn giản hóa thủ tục hành chính, giấy tờ công dân liên quan đến công tác đăng ký, quản lý cư trú. Cụ thể là bãi bỏ hình thức quản lý dân cư bằng sổ hộ khẩu, sổ tạm trú và thay thế bằng hình thức quản lý theo số định danh cá nhân, cập nhật thông tin trên cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Qua đó, tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho người dân khi thực hiện thủ tục đăng ký cư trú, cũng như tạo ra sự chuyển biến căn bản trong quan hệ giải quyết thủ tục đăng ký cư trú giữa cơ quan nhà nước với người dân.

Luật ra đời nhằm đáp ứng yêu cầu ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến trong công tác quản lý cư trú, mà trọng tâm là xây dựng, quản lý cư trú qua cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Luật Cư trú (sửa đổi) có 7 chương, 38 điều, trong đó có một số nội dung mới, như Điều 4 về việc thực hiện quyền tự do cư trú của công dân và các trường hợp bị hạn chế quyền tự do cư trú có quy định mới về trường hợp hạn chế đối với người bị cách ly do có nguy cơ lây lan dịch bệnh cho cộng đồng… Luật cũng quy định rõ quyền, nghĩa vụ của chủ hộ và thành viên hộ gia đình về cư trú. Theo đó, những người cùng ở tại một chỗ hợp pháp và có quan hệ gia đình là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, cha, mẹ, vợ, chồng, con và anh chị em ruột thì có thể đăng ký thường trú, tạm thú theo hộ gia đình… Công dân được bảo đảm bí mật thông tin cá nhân, thông tin về hộ khẩu gia định trong cơ sở dữ liệu về cư trú, trừ trường hợp cung cấp theo quy định của pháp luật…

Một điểm mới nữa là luật quy định nơi cư trú của người không có cả nơi thường trú và nơi tạm trú, do không đủ điều kiện đăng ký thường trú, đăng ký tạm trú là nơi ở hiện tại của người đó. Trường hợp không có chỗ ở cụ thể thì nơi hiện tại được xác định là đơn vị hành chính cấp xã nơi người đó đang thực tế sinh sống. Người không có nơi thường trú, nơi tạm trú phải khai báo thông tin về cư trú với cơ quan đăng ký cư trú tại nơi ở hiện tại.

“Việc bổ sung quy định này để bảo đảm quản lý tốt hơn đối với người chưa đăng ký thường trú, tạm trú ở đâu như người di cư, sống lang thang, không có giấy tờ tùy thân, không có chỗ ở hợp pháp hoặc có chỗ ở do thuê, mượn, ở nhờ nhưng không được chủ hộ đồng ý cho đăng ký thường trú, tạm trú”, Thứ trưởng Lê Quốc Hùng cho biết.

Thứ trưởng Lê Quốc Hùng cũng thông tin về việc luật quy định thay thế việc đăng ký, quản lý thường trú từ phương thức thủ công bằng sổ giấy sang phương thức quản lý bằng công nghệ thông tin. Cụ thể là quản lý bằng việc sử dụng mã số định danh cá nhân để truy cập, cập nhật, điều chỉnh trên cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Thông tin về nơi thường trú của mỗi người dân là trường thông tin dữ liệu số cập nhật, điều chỉnh trên cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cơ sở dữ liệu quốc gia về cư trú.

Việc này giúp công dân không cần mang theo các loại giấy tờ có chưa thông tin cá nhân đã thể hiện trên cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư cũng như không phải sao y chứng thực các loại giấy tờ này khi thực hiện các thủ tục hành chính hoặc tham gia giao dịch dân sự mà chỉ cần mang theo thẻ căn cước công dân hoặc cung cấp mã số định danh cá nhân cho cơ quan chức năng để thực hiện.

Quang cảnh họp báo

Luật đã bỏ toàn bộ thủ tục về cấp đổi sổ hộ khẩu, cấp lại sổ hộ khẩu, cấp giấy chuyển hộ khẩu. Luật cũng sửa đổi, bổ sung các thủ tục: tách sổ hộ khẩu được thực hiện bằng việc điều chỉnh, cập nhật trường thông tin về chủ hộ, quan hệ với chủ hộ trên cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cư trú; điều chỉnh những thay đổi trong sổ hộ khẩu; xác nhận việc trước đây đã đăng ký thường trú… Thời gian thực hiện các thủ tục này được đơn giản và rút ngắn hơn trước, như thời gian giải quyết đăng ký thường trú giảm xuống còn tối đa 7 ngày so với quy định hiện hành là 15 ngày.

Luật Cư trú 2020 cũng đã bỏ các quy định riêng về điều kiện đăng ký thường trú tại thành phố trực thuộc Trung ương. Việc đăng ký thường trú tại tỉnh, thành trực thuộc Trung ương là như nhau, không có sự phân biệt và được áp dụng chung, thống nhất trên toàn quốc. Quy định này nhằm tạo sự bình đẳng trong quản lý cư trú đối với mọi công dân, bảo đảm quyền tự do cư trú của công dân theo quy định của Hiến Pháp 2013 và bảo đảm tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp cũa công dân đang sinh sống trên địa bàn các TP trực thuộc Trung ương nhưng chưa được đăng ký thường trúc mặc dù có chỗ ở hợp pháp.

Liên quan đến tiến độ hoàn thành cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, trả lời báo chí, Thứ trưởng Lê Quốc Hùng cho biết, hiện Bộ đang nỗ lực phấn đấu để hoàn thành trước 1/7/2021. Lúc đó, dữ liệu có thể thay thế hết các giấy tờ liên quan.