Bộ Tư pháp đã công bố hồ sơ thẩm định dự thảo Luật Báo chí sửa đổi do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xây dựng.

Bổ sung quy định tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện

Đáng chú ý, tại tờ trình, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nêu rõ qua 8 năm thi hành, một số quy định của Luật Báo chí hiện hành đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập.

Đồng thời, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn của hoạt động báo chí và sự phát triển của khoa học, công nghệ, truyền thông.

Trong đó chưa có quy định để hình thành, phát triển cơ quan báo chí lớn, có đủ nguồn lực, đóng vai trò dẫn dắt, định hướng thông tin.

Do thể chế chính trị, kinh tế, xã hội của Trung Quốc có nhiều điểm tương đồng với Việt Nam, mô hình tập đoàn báo chí của Trung Quốc là kinh nghiệm quý báu để học tập, phát triển mô hình hoạt động báo chí của Việt Nam.

Ở Việt Nam, đã có Đài tiếng nói Việt Nam (VOV), Đài truyền hình Việt Nam (VTV) và Thông Tấn xã Việt Nam (TTXVN) được tổ chức theo mô hình tổ hợp báo chí.

Gồm một cơ quan báo chí chủ quản (VOV, VTV, TTXVN) có phát hành các sản phẩm báo chí và các cơ quan báo chí trực thuộc (báo điện tử VOV, Thời báo VTV, báo điện tử Vietnam+, báo Thể thao và Văn hóa, báo Tin tức, báo Việt Nam News).

Ở địa phương đã hình thành mô hình cơ quan báo chí hợp nhất (như Trung tâm truyền thông tỉnh Quảng Ninh hoặc Đài phát thanh - truyền hình và báo Bình Phước) hội tụ cả bốn loại hình báo chí.

Song Luật Báo chí năm 2016 quy định đối tượng được thành lập cơ quan báo chí chưa quy định rõ cơ quan báo chí có được phép trực thuộc một cơ quan báo chí khác, dẫn tới khó khăn trong việc triển khai mô hình tổ hợp báo chí truyền thông.

Tờ trình nêu kết luận của Bộ Chính trị tại thông báo 173/2005 của Ban Chấp hành Trung ương về chiến lược phát triển thông tin đến năm 2010, trong đó có nội dung cho phép thành lập mô hình "tập đoàn báo chí", "tổ hợp xuất bản".

Tuy nhiên, tên gọi cần được cân nhắc cho thích hợp. Trong quá trình thực hiện cần làm thí điểm, thực hiện từng bước, bảo đảm chất lượng và hiệu quả, không làm ồ ạt, tràn lan.

Từ thực tế đó, dự luật bổ sung khái niệm tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện.

Đây là mô hình hoạt động của cơ quan báo chí có nhiều loại hình báo chí, có các cơ quan báo chí trực thuộc, doanh nghiệp trực thuộc hoặc góp vốn tại doanh nghiệp. Có vai trò nòng cốt định hướng dư luận xã hội, được có cơ chế đặc thù về tài chính, lao động, tiền lương như doanh nghiệp.

Tổ hợp báo chí của địa phương - là mô hình hoạt động của cơ quan báo chí địa phương có nhiều loại hình báo chí, có các cơ quan báo chí trực thuộc, có vai trò nòng cốt định hướng dư luận xã hội tại địa phương.

Đối tượng hoạt động theo mô hình tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện phù hợp với quy hoạch phát triển mạng lưới cơ sở báo chí, phát thanh, truyền hình, thông tin điện tử, cơ sở xuất bản được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Giao Chính phủ quy định chi tiết cơ chế đặc thù tài chính, lao động, tiền lương của tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện; mô hình hoạt động tổ hợp báo chí của địa phương.

Đề xuất cấm trang thông tin điện tử tổng hợp, mạng xã hội tự sản xuất, phát tin bài như báo chí

Một nội dung hạn chế, bất cập khác của luật hiện hành, tờ trình nêu rõ hiện quy định khái niệm chưa phân biệt rõ báo và tạp chí, dẫn tới tình trạng cơ quan tạp chí lợi dụng chức năng, nhiệm vụ nói chung của báo chí để hoạt động như cơ quan báo.

Việc giải thích từ ngữ về “báo điện tử” mới chỉ dừng lại ở phân định loại hình. Quy định khái niệm trang thông tin điện tử tổng hợp, mạng xã hội (là các hoạt động có ảnh hưởng đến hoạt động báo chí trên không gian mạng) chưa chặt chẽ, đầy đủ.

Hiện nay, trang thông tin điện tử tổng hợp không còn nhiều hữu ích đối với việc lan tỏa thông tin báo chí trên không gian mạng, nhưng đang gây ra nguy cơ tranh chấp về bản quyền tác phẩm báo chí, cạnh tranh thu hút quảng cáo số với báo chí.

Mạng xã hội có nguy cơ lấn át, thu hút mất nguồn doanh thu từ quảng cáo số của báo chí.

Từ đó, theo tờ trình dự luật mới bổ sung khái niệm tạp chí để phân biệt rõ báo, tạp chí, chống "báo hóa" tạp chí.

Tạp chí là sản phẩm báo chí đăng tải tin, bài có tính chất chuyên biệt, chuyên ngành, trao đổi, hướng dẫn nghiệp vụ theo tôn chỉ, mục đích quy định trong giấy phép; chỉ cập nhật tin tức, sự kiện về hoạt động của cơ quan chủ quản, bao gồm tạp chí in và tạp chí điện tử.

Quy định trang thông tin điện tử tổng hợp không phải là sản phẩm thông tin có tính chất báo chí (sản phẩm thông tin có tính chất báo chí chỉ gồm bản tin, đặc san).

Dự thảo cũng bổ sung 2 hành vi bị nghiêm cấm liên quan đến hoạt động trang thông tin điện tử tổng hợp, mạng xã hội; hoạt động thông tin đối ngoại.

Cụ thể, tổ chức, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng xã hội, trang thông tin điện tử tổng hợp tự sản xuất và đăng, phát tin, bài như cơ quan báo chí.

Thông tin ảnh hưởng tiêu cực đến vị thế, uy tín, hình ảnh Việt Nam; gây phương hại đến quan hệ đối ngoại, hợp tác quốc tế giữa Việt Nam và các nước, các đối tác.