“Cuồn cuộn những dòng người chảy đến vườn hoa Ba Đình, nơi cử hành lễ “Ngày Độc lập”

Tuy không ra đúng ngày 2/9/1945 nhưng báo Cứu Quốc, cơ quan tuyên truyền tranh đấu của Việt Minh, lại có cho mình một vinh dự lớn khác, là tờ báo được phép đăng toàn văn bản Tuyên ngôn Độc lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trên số báo 36 ra ngày 05/9/1945- 3 ngày sau Lễ Độc Lập. Bản Tuyên ngôn được đăng trang trọng trên trang nhất.

Trên trang nhất, ngay bên cạnh bản Tuyên ngôn Độc lập là bài viết “Cuộc mít-tinh và biểu tình tại vườn hoa Ba Đình trong buổi lễ “Ngày Độc lập”. Trong bài viết ký giả của báo Cứu Quốc đã tường thuật lại một cách vô cùng chi tiết không khí ngày 2/9 tại Hà Nội. “Mới từ 12 giờ trưa, những nẻo đường dẫn vào vườn hoa Ba Đình, nơi đã chọn để cử hành lễ “Ngày Độc lập”, đã thấy cuồn cuộn những dòng người chảy đến. Đủ mặt các giới, các đoàn thể. Các anh em công nhân, các nhân viên sở công sở tư, các bô lão trong thành phố, các chị em phụ nữ, các anh em thanh niên, các trẻ em nhi đồng”. “Người ta chú ý tới trong buổi Lễ này, lại có cả những người từ trước tới nay vẫn vắng mặt trong các cuộc biểu tình chính trị: các nhà tu hành. Tất cả, hôm đó, đều không còn giữ sự phân biệt của mọi ngày thường về đẳng cấp, về tín ngưỡng, về nam nữ, về thế hệ… Đến đấy, ai cũng chỉ còn là một người dân Việt Nam giữa những người dân Việt Nam khác đi đón nhận lời tuyên bố chính thức về cuộc độc lập của nước nhà”.

Cũng theo mô tả của báo Cứu Quốc, Lễ đài Vườn hoa Ba đình được trang trí long trọng, trang nghiêm: “Giữa công trường vườn hoa Ba Đình đã dựng sẵn một cái diễn đài cao, căng vải đỏ và trắng, giữa là một cột cờ sơn trắng vươn lên cao trót vót. Máy truyền thanh đặt ở trên diễn đài.

Các đoàn thể tới dự Lễ, theo trật tự đã định sẵn do Ban Tổ chức, đứng bao quanh trước công trường. Gần với diễn đài nhất, người ta nhận thấy đoàn thể các bô lão thành phố, đoàn thể Phật giáo, đoàn thể Công giáo và đoàn thể các chị em phụ nữ… Một bộ đội giải phóng quân, lưỡi lê cắm ở đầu súng sáng loáng, đứng dẫn ở phía sau kỳ đài. Vòng ngoài, trông ra xa người ta chỉ trông thấy một biển người trắng xóa, trên đó phấp phới một rừng cờ đỏ rực rỡ dưới ánh nắng của một ngày thu chói lọi”.

Tất cả sự chú ý của đám đông khổng lồ tới tự lễ đều dồn cả vào vị Chủ tịch của Chính phủ

Cũng theo báo Cứu Quốc, “2 giờ. Các nhân viên của Chính ph tới để khai mạc quốc lễ. Trật tự quanh diễn đài lúc ấy rất nghiêm. Một đội tự vệ, súng lục cầm tay, đứng khít nhau thành một hàng rào tròn quanh kỳ đài. Lính bồng súng, đứng dàn ra cho đến đầu con đường Cột cờ. Mọi người im lặng hồi hộp đợi cho đến lúc đội âm nhạc giải phóng quân cử bài kèn chào. Đoàn xe hơi của Chính phủ, có đội cảnh sát đi trước dẫn đầu, từ từ đỗ. Các nhân viên của Chính phủ bước lên kỳ đài.

Theo báo Cứu Quốc, “Tất cả sự chú ý của đám đông khổng lồ tới tự lễ đều dồn cả vào vị Chủ tịch của Chính phủ, lần này là lần đầu tiên ra mắt quốc dân, trong cái dịp long trọng này để tuyên bố chính thức về sự thành lập của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà…. Hình ảnh của ông đúng như hình ảnh mà mọi người trong nước vẫn vẽ trong trí tưởng tượng về nhà chí sĩ đầu tóc hoa râm đã bao năm rong ruổi phương xa, mưu tính sự tự do, độc lập cho tổ quốc”.

Hoan hô như sấm vang, trong một sự nhiệt liệt say sưa chưa từng thấy

Báo Cứu Quốc tiếp tục tường thuật rất cặn kẽ: “Buổi Lễ bắt đầu. Lá cờ màu đỏ sao vàng được từ từ kéo lên cột cờ, trong khi đội âm nhạc cử bài “Tiến Quân ca”. Trên kỳ đài các nhân viên Chính phủ, đầu trần, đứng lên dơ nắm tay chào. Bên dưới, một rừng cánh tay cũng dơ lên. Một yên lặng trang nghiêm. Một quang cảnh vừa lớn lao vừa rung động.

Anh Nguyễn Hữu Đang, đại biểu ban tổ chức ngày lễ Độc lập, đứng trước máy truyền thanh đọc chương trình buổi lễ và giới thiệu Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà.

Đoạn, vị Chủ tịch Chính phủ lâm thời đứng lên. Bằng một giọng rành mạch, giản dị, thỉnh thoảng lại hỏi xuống: “Tôi nói thế này đồng bào có nghe rõ không?”… Bản Tuyên ngôn nhắc đến quyền sống của tất cả mọi dân tộc, quyền được hưởng tự do và mưu cầu hạnh phúc cho mình… Ngay hôm nay, Chính phủ lâm thời do quốc dân đại hội bầu lên trịnh trọng tuyên bố cho cả thế giới và quốc dân rằng nền độc lập và dân chủ của nước Việt Nam đã thành lập”.

Sau lời tuyên bố, theo ghi nhận của báo Cứu Quốc: “Tất cả quốc dân dưới đài đều đồng thanh cất tiếng lên hoan hô như sấm vang, trong một sự nhiệt liệt say sưa chưa từng thấy”.

Biểu lộ rõ cái ý chí bền vững không gì lay chuyển được của cả một dân tộc

Tiếp đến, theo ghi nhận của báo Cứu Quốc, là cuộc tuyên thệ của Chính phủ: “Đứng trước lá quốc kỳ, các nhân viên của Chính phủ lâm thời nước Việt Nam dân chủ cộng hoà bỏ mũ, đứng thẳng người, thề rằng: “sẽ kiên quyết lãnh đạo toàn dân giữ vững nền độc lập cho tổ quốc và thực hiện bản chương trình của Việt Minh, đặng mang lại tự do, hạnh phúc cho dân tộc; trong lúc giữ nền độc lập, sẽ quyết vượt qua nỗi khó khăn, nguy hiểm, dù phải hy sinh tính mệnh cũng không từ”.

“Sau khi Chính phủ tuyên thệ, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Võ Nguyên Giáp trình bày về tình hình trong nước và những chính sách của Chính phủ…. Tiếp đến, anh Trần Huy Liệu tường trình về việc tiếp nhận sự thoái vị của Vua Bảo Đại, và trình với quốc dân chiếc ấn quốc bảo và thanh kiếm bằng vàng mà vua Bảo Đại đã trao”…

“Đến lượt anh Nguyễn Lương Bằng, đại biểu của Tổng bộ Việt Minh, Nhà chiến sĩ Việt Minh thuật qua lại cuộc tranh đấu đầy nỗi gian lao, khó khăn mà Việt Minh đã theo đuổi trong mấy năm nay để mưu giải phóng cho dân tộc và kêu gọi toàn thể đồng bào thống nhất, đoàn kết lại để ủng hộ Chính phủ, để Chính phủ có thể thi hành triệt để chương trình kiến quốc của Việt Minh”.

“3 giờ rưỡi, quốc dân tuyên thệ… Mỗi lời đọc xong, toàn thể đồng bào đứng dưới đài đều hô to “xin thề!”. Trong cái tiếng “xin thề” đanh thép cất lên bởi hàng triệu người đồng thanh một lúc ấy, biểu lộ rõ cái ý chí bền vững không gì lay chuyển được của cả một dân tộc, đã quyết giữ vững lấy tự do, độc lập của mình bằng bất cứ giá nào”- báo Cứu Quốc nhận định.

“Vị Chủ tịch Chính phủ lâm thời lại bước ra trước kỳ đài nói thêm với quốc dân một lời nữa, một lời tâm huyết, nói bằng một giọng tha thiết, thấm thía vô cùng. Ông nhủ rằng: độc lập tự do là một của báu quí giá vô ngần, nay ta đã khổ sở đau đớn trong bao nhiêu lâu mới giành được nó, cần phải cố gắng dù phải hi sinh đến bậc nào cũng phải quyết giữ lấy nó”- bài báo ghi nhận.

“Cuộc lễ đã hết. Bài “Tiến quân ca” do đội âm nhạc nhà binh cử lên, được vang trên miệng hàng ngàn, hàng vạn con người… Cuộc mít ting biến thành một cuộc biểu tình vĩ đại… Những dòng người ấy, chảy mãi đến hơn hai giờ mà vẫn chưa hết”- tác giả bài báo khép lại bài tường thuật.

Báo Cứu Quốc - cơ quan cổ động của Tổng bộ Việt Minh đã ra số đầu tiên ngày 25/1/1942. Tờ báo được sự chỉ đạo trực tiếp của Tổng Bí thư
Trường Chinh và từ năm 1944 là đồng chí Xuân Thủy. Báo Cứu Quốc đã có đóng góp rất lớn đối với sự nghiệp cách mạng, khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước và khát vọng độc lập, tự do của toàn dân tộc.