Tờ trình nêu rõ, dự thảo luật quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc thuộc thẩm quyền của Quốc hội, những vấn đề thực tiễn thường xuyên biến động giao Chính phủ, bộ, ngành, địa phương quy định để bảo đảm tính linh hoạt, phù hợp với thực tiễn.

Đáng chú ý, dự thảo quy định các nguyên tắc về mô hình hoạt động, kinh tế báo chí, mở rộng không gian hoạt động của báo chí để phát triển trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, đáp ứng yêu cầu thông tin, tuyên truyền trong kỷ nguyên mới.

Theo đó, bổ sung quy định: Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện là cơ quan báo chí có nhiều loại hình báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc; có cơ chế đặc thù về tài chính theo quy định của Chính phủ; được thành lập phù hợp với Chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Dự thảo cũng làm rõ khái niệm xuất bản báo chí trên không gian mạng, bao gồm việc đăng tải, phát sóng thông tin trên kênh nội dung chính thức của cơ quan báo chí và trên nền tảng số báo chí quốc gia. Các sản phẩm báo chí phát hành theo hình thức này được xác định là sản phẩm báo chí chính thống.

Dự thảo cũng quy định Nhà nước đầu tư xây dựng nền tảng số báo chí quốc gia, hạ tầng dữ liệu số, phát triển nguồn nhân lực phục vụ chuyển đổi số báo chí, và giao Chính phủ quy định chi tiết nội dung này.

Đáng chú ý, cơ quan báo chí được phép tích hợp hoạt động dịch vụ trực tuyến trên nền tảng báo chí điện tử, bao gồm: dịch vụ công và thương mại điện tử trực tuyến như tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, giáo dục, y tế và các tiện ích khác theo quy định pháp luật. Ngoài ra, báo chí điện tử có thể cung cấp dịch vụ nội dung số theo yêu cầu, cũng như khai thác dữ liệu người dùng trong khuôn khổ pháp lý hiện hành.

Bên cạnh đó, dự thảo còn bổ sung các quy định về nguồn thu mới cho cơ quan báo chí nhằm đa dạng hóa nguồn lực tài chính, tạo điều kiện nâng cao chất lượng hoạt động. Cụ thể gồm: Từ bán quyền xem, nghe tác phẩm báo chí; Từ cấp phép khai thác, sử dụng tác phẩm báo chí; Từ hoạt động liên kết trong lĩnh vực báo chí; Từ cung cấp dịch vụ sự nghiệp công do cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc thông qua đấu thầu; Từ người có nhu cầu đăng bài nghiên cứu khoa học, nhằm phục vụ công tác phản biện, hoàn thiện và nâng cao chất lượng bài viết.

Báo cáo thẩm tra do Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh trình bày khẳng định, việc sửa đổi Luật Báo chí là cần thiết. Ủy ban cơ bản tán thành với các nội dung mới, đặc biệt là việc tạo hành lang pháp lý thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí, đa dạng nguồn thu để nâng cao chất lượng hoạt động báo chí trong bối cảnh mới. Tuy nhiên, đề nghị tiếp tục nghiên cứu, làm rõ nội hàm, tiêu chí xác định và cơ chế đặc thù tài chính của các cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện.

Có ý kiến cho rằng ngoài 6 cơ quan báo chí được xác định theo Quyết định 362/QĐ-TTg năm 2019 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025, cần cân nhắc bổ sung cơ quan báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện ở một số địa phương hoặc một số đơn vị đã xây dựng được uy tín, có vị trí nhất định trong hoạt động báo chí.

Về đối tượng được đề nghị cấp giấy phép hoạt động báo chí, theo cơ quan thẩm tra, hiện nay, trong một số trường hợp, hoạt động của các cơ quan báo chí trực thuộc tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, viện nghiên cứu còn có những bất cập, gây khó khăn cho công tác quản lý nhà nước. Để khắc phục những tồn tại, hạn chế đó, Ủy ban nhất trí với cơ quan chủ trì soạn thảo về việc giao Chính phủ quy định cụ thể các điều kiện đối với tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội khi đề nghị cấp giấy phép hoạt động báo chí.

Với các nội dung liên quan đến “kinh tế báo chí”, Ủy ban nhất trí với các quy định nhằm tạo điều kiện cho các cơ quan báo chí có thêm nguồn thu, tăng thêm nguồn lực tài chính để bảo đảm và nâng cao chất lượng hoạt động như dự thảo luật. Tuy nhiên, đề nghị tiếp tục nghiên cứu, bổ sung, làm rõ hơn khái niệm “kinh tế báo chí” và các quy định liên quan đến đầu tư công, cơ chế tự chủ, những quy định về nguồn thu từ hoạt động kinh doanh của cơ quan báo chí.

Về hoạt động báo chí trên không gian mạng, Ủy ban đề nghị nghiên cứu, bổ sung các quy định nhằm thúc đẩy hoạt động của báo chí trên không gian mạng; bổ sung quy định về trách nhiệm pháp lý của các nền tảng mạng xã hội nước ngoài trong trường hợp kênh nội dung trên không gian mạng của cơ quan báo chí bị xâm nhập, sửa đổi thông tin có nội dung vi phạm pháp luật; xử lý đối với trường hợp để nội dung vi phạm xuất hiện trên kênh này; nghiên cứu có quy định nguyên tắc về cơ chế thực hiện thỏa thuận, trách nhiệm của cơ quan báo chí và cơ quan, tổ chức liên quan trong việc bảo đảm quyền tác giả, quyền liên quan đối với tác phẩm báo chí trên không gian mạng, tác phẩm báo chí có sử dụng trí tuệ nhân tạo.

Với quy định về tạp chí khoa học, đa số ý kiến nhất trí với quy định của dự thảo luật, theo đó đưa tạp chí khoa học vào phạm vi điều chỉnh như một loại hình báo chí đặc thù. Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị xem xét không nên đưa tạp chí khoa học vào đối tượng điều chỉnh của luật này mà nên quy định trong Luật Xuất bản vì tính chất của loại tạp chí này và theo kinh nghiệm quốc tế.